- Τα βιβλία εσόδων - εξόδων αλλάζουν τον αγροτικό χάρτη.

Το πλήρωμα του χρόνου φθάνει για τις αλλαγές στο σύστημα φορολόγησης των αγροτών που φέρνει νέα δεδομένα και αλλάζει το χάρτη του γεωργικού επαγγέλματος: Όπως όλα δείχνουν, το νέο φορολογικό νομοσχέδιο που θα δοθεί στη δημοσιότητα την επόμενη Πέμπτη 19 Ιανουαρίου θα καταργεί οριστικά το ειδικό καθεστώς φορολόγησης και θα αντιμετωπίζει τους επαγγελματίες του αγροτικού χώρου ως επιτηδευματίες.
Κάτι που σημαίνει ότι θα είναι υποχρεωμένοι να τηρούν λογιστικά βιβλία (εσόδων-εξόδων) ενώ τα κέρδη που θα προκύπτουν μετά την αφαίρεση του αφορολογήτου ορίου των 5.000 ευρώ, θα υποβάλλονται σε αυτοτελή φορολογία με συντελεστή 20% ή 25%.
Σύμφωνα με τους σχεδιασμούς του υπουργείου, οι αλλαγές στη φορολογία των αγροτών θα ισχύσουν από το 2013, δηλαδή για τα εισοδήματα που θα αποκτηθούν μέσα στο 2012. Κάτι που σημαίνει ότι η μετάβαση στο νέο καθεστώς θα γίνει την τρέχουσα χρονιά.
Η κατάργηση της ειδικής φορολογικής μεταχείρισης των αγροτών, όπως επανειλημμένα έχουν επισημάνει σε δημοσιεύματά τους τόσο η Agrenda όσο και το Agronews, συγκαταλέγεται στις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει η χώρα έναντι της τρόικας, ενώ παράλληλα συνδέονται με τη λογική βάσει της οποίας «κτίζεται» το νέο φορολογικό νομοσχέδιο.
Είναι σαφές ότι –αν δεν υπάρξει κάποια σχετική πρόβλεψη ή κάποιας μορφής «προστατευτικό δίχτυ»- οι αλλαγές θα υποχρεώσουν σε απόδοση φόρου ακόμα και χαμηλά εισοδήματα. Από την άλλη, ωστόσο, είναι βέβαιο πως το αγροτικό επάγγελμα αποκτά άλλο κύρος, καθώς δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για έλεγχο της διακίνησης των αγροτικών προϊόντων σε όλα τα στάδια, διαδικασία η οποία αναμένεται να βάλει φραγμό στα «παιχνίδια» μεσαζόντων και να περιορίσει κατά πολύ την ψαλίδα των τιμών από το χωράφι στο ράφι.
Είναι σαφές ότι η πλειοψηφία των αγροτοσυνδικαλιστών θα ταχθεί αντίθετη με την κατάργηση του ειδικού καθεστώτος φορολογίας των αγροτών, καθώς μια τέτοια εξέλιξη αλλάζει εκ βάθρων τα δεδομένα στην άσκηση της αγροτικής δραστηριότητας και σπάει τα στεγανά που υπάρχουν σήμερα και το «πελατειακό σύστημα» που έχει δομηθεί ανάμεσα στους παραδοσιακούς «αγροτοπατέρες» και τους αρχηγούς των αγροτικών εκμεταλλεύσεων.
Έτσι, ακόμα κι αν η αναθεώρηση του σημερινού καθεστώτος φορολόγησης των αγροτών έρχεται σαν μια ακόμα απαίτηση της τρόικας και των Ευρωπαίων τεχνοκρατών που συνδράμουν ήδη τις αρμόδιες ελληνικές αρχές υπό την καθοδήγηση του Γερμανού Ράιχενμπαχ, για όσους γνωρίζουν σε βάθος τα θέματα δομής και λειτουργίας στον κλάδο της αγροτικής παραγωγής, η εξέλιξη αυτή αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για το ξεκαθάρισμα της κατάστασης και τη δημιουργία επαγγελματικής συνείδησης σε έναν κόσμο που ταλαιπωρείται χρόνια από την έλλειψη αρχών και κανόνων στην άσκηση της συγκεκριμένης δραστηριότητας και την ανεξέλεγκτη λειτουργία των μεσαζόντων.
Σε κάθε περίπτωση, οι εξελίξεις δικαιώνουν την  Agrenda η οποία είχε αφιερώσει ειδικό φάκελο-αφιέρωμα στο θέμα τα σημαντικότερα αποσπάσματα του οποίου αναδημοσιεύουμε παρακάτω.


Χωρίς «παραθυράκια»
Στόχος των αρμόδιων αρχών είναι η όσο το δυνατόν απλούστερη προσέγγιση του όλου θέματος, φυσικά μέσα από την υποχρέωση των αγροτών να λαμβάνουν αποδείξεις και παραστατικά για την αγορά των απαραίτητων εφοδίων και υπηρεσιών και να εκδίδουν με τη σειρά τους τιμολόγια για την πώληση των προϊόντων. Έτσι, το φορολογητέο εισόδημα που θα προκύπτει μετά την αφαίρεση των δαπανών από τα έσοδα, θα υπόκειται σε έναν ενιαίο φορολογικό συντελεστή της τάξεως του 20-25%, χωρίς πρόσθετα «παράθυρα» για αφορολόγητο αποθεματικό και ειδικές εκπτώσεις.


Νέες επιβαρύνσεις ή ξεκαθάρισμα λογαριασμών;
Για πρώτη φορά η κυβέρνηση μελετά την αναμόρφωση του ειδικού φορολογικού καθεστώτος των αγροτών και την ένταξή τους στην «τάξη» των ελεύθερων επαγγελμάτων και των ατομικών επιχειρήσεων.
Στο πλαίσιο της συζήτησης για την αναμόρφωση του φορολογικού συστήματος, όπως έχει ζητήσει και η τρόικα, έχουν τεθεί στο «τραπέζι» μια σειρά από προτάσεις.
Μία από τις προτάσεις που εξετάζει το υπουργείο Οικονομικών και φαίνεται να εγκρίνεται από την τρόικα είναι η επιβολή αυτοτελούς φορολογίας με συντελεστή 20% ή 25% στα κέρδη των επαγγελματικών και των ατομικών επιχειρήσεων και με αυτό τον τρόπο να εξαντλείται η φορολογική υποχρέωση των παραπάνω φορολογουμένων. Με αυτό τον τρόπο θα επιβαρυνθούν με υψηλότερο φόρο όσοι επαγγελματίες δηλώνουν αρκετά χαμηλά εισοδήματα καθώς σύμφωνα με τις τελευταίες αλλαγές εισοδήματα από 5.000 ευρώ έως 12.000 ευρώ φορολογούνται με συντελεστή 10%.
Περίπου 350.000 αγρότες θα υποχρεωθούν σύμφωνα με το φορολογικό σχεδιασμό να τηρούν βιβλία και να εκδίδουν τιμολόγια και αποδείξεις για τα προϊόντα που πωλούν, δηλαδή να γίνουν κι αυτοί επιτηδευματίες.


Τι ισχύει σήμερα
Σήμερα, οι αγρότες υπάγονται σε ένα αντικειμενικό σύστημα φορολογίας, το λεγόμενο «ειδικό καθεστώς». Δηλαδή φορολογούνται με μια μέθοδο αντικειμενικού προσδιορισμού του εισοδήματός τους, που προκύπτει βάσει των ελάχιστων τιμών που ανακοινώνονται κάθε χρόνο για κάθε προϊόν.
Το σύστημα αυτό θεωρητικά προστατεύει τους αγρότες με το μικρότερο εισόδημα. Οι «πολέμιοί» του, ωστόσο, αντιτάσσουν ότι α) οι κατ’ έτος τιμές που ανακοινώνονται είναι αρκετά χαμηλότερες από το πραγματικό ανά στρέμμα/ζώο εισόδημα και β) ακριβώς εξαιτίας αυτού του γεγονότος οι πραγματικά ευνοημένοι  εν τέλει είναι οι μεγαλοαγρότες που παράγουν τις μεγαλύτερες ποσότητες. Στην πράξη, λοιπόν, διευρύνονται οι εισοδηματικές ανισότητες μεταξύ των παραγωγών.


Με παραστατικά το αγροτικό πετρέλαιο
Το μοντέλο της επιστροφής ΦΠΑ με την κατάθεση των αντίστοιχων παραστατικών φαίνεται να επιλέγει το οικονομικό επιτελείο και για τον Ειδικό Φόρο Κατανάλωσης του αγροτικού πετρελαίου. Όπως έχει γράψει η Agrenda, είχε εδώ και καιρό σκοπό να καταργήσει τον σημερινό τρόπο υπολογισμού με τους γνωστούς συντελεστές.
Με την εφαρμογή, πάντως, της υποχρεωτικής τήρησης λογιστικών βιβλίων, οι υπηρεσίες του υπουργείου θα είναι σε θέση να έχουν σαφέστερη εικόνα των εξόδων της κάθε αγροτικής εκμετάλλευσης.
Πηγές της Agrenda αναφέρουν ότι αυτό που προωθείται είναι να επιστρέφεται στον αγρότη το ποσοστό του φόρου που δικαιούται με βάση τα τιμολόγια που προσκομίζει από την αγορά καυσίμων. Γι’ αυτόν το σκοπό θα υπάρχει ένα πλαφόν το οποίο θα ορίζεται με βάση τα στρέμματα και τις δραστηριότητες που έχει δηλώσει στο ΟΣΔΕ. Πάνω από αυτό το όριο δεν θα μπορεί να αξιώνει επιστροφή φόρου.
Έτσι, θα πετύχει το υπουργείο με έναν σμπάρο δύο τρυγόνια: Θα μπορεί να υπολογιστεί πιο αντικειμενικά το ποσό της επιστροφής και οι αγρότες θα είναι αναγκασμένοι να αγοράσουν και στην πραγματικότητα πετρέλαιο κίνησης αντί του πετρελαίου θέρμανσης, στο οποίο προσφεύγουν πολλοί τον τελευταίο καιρό.
Σε αυτό είχε συμβάλει και η χαλάρωση των ελέγχων, πέρα από το ότι έχει αυξηθεί υπερβολικά η τιμή του πετρελαίου γενικότερα. Τις τελευταίες δέκα, όμως, ημέρες οι έλεγχοι είναι πιο συστηματικοί, ιδιαίτερα  στον κάμπο της Λάρισας και ήδη έχουν βεβαιωθεί πολλές παραβάσεις σε παραγωγούς, οι οποίοι βρέθηκαν να έχουν κόκκινο πετρέλαιο αντί για το κίνησης στα αγροτικά τους αυτοκίνητα, σε τρακτέρ και συλλεκτικές μηχανές. Τους ελέγχους διενεργούν κλιμάκια της ΥΠΕΕ (πρώην ΣΔΟΕ).
Τα πρόστιμα προς τους παραβάτες είναι πολύ τσουχτερά και φθάνουν ακόμη και τα 4.000 ευρώ.

Συμψηφισμός του ΦΠΑ για όλους
Μία από τις ανησυχίες που εξέφρασαν πολλοί αγρότες στο άκουσμα των σχεδιασμών του υπουργείου Οικονομικών έχει να κάνει με την επιστροφή του ΦΠΑ. Μάλιστα, οι πιο «υποψιασμένοι» συνδύασαν τους σχεδιασμούς αυτούς με τις τελευταίες αποκαλύψεις για «σκάνδαλο» δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ με πλαστά-εικονικά τιμολόγια και παράνομες επιστροφές ΦΠΑ σε αγρότες από τους νομούς Ηλείας, Αχαΐας και Αιτωλοακαρνανίας, «βλέποντας» πίσω από τα σχετικά δημοσιεύματα μια προσεκτικά δομημένη επικοινωνιακή στρατηγική με στόχο την καλλιέργεια κλίματος για τις προωθούμενες αλλαγές στο αγροτικό φορολογικό καθεστώς.
Ωστόσο, θεωρητικά τουλάχιστον, η τήρηση βιβλίων εσόδων-εξόδων όχι μόνο δεν αναιρεί την επιστροφή ΦΠΑ αλλά, μέσω των σχετικών παραστατικών, κάνει ευκολότερο τον αντικειμενικό ή, καλύτερα, τον «πραγματικό» προσδιορισμό του.
Εξάλλου, στο ενδεχόμενο που επέλθει πλήρης εξίσωση των αγροτών με τους ελεύθερους επαγγελματίες κατά πάσα πιθανότητα θα έχουμε και κατάργηση των επιστροφών ΦΠΑ. Κι αυτό γιατί, στη συγκεκριμένη περίπτωση, καθίστανται περιττές αφού –όπως, συμβαίνει σήμερα τους ελεύθερους επαγγελματίες- οι αγρότες εξαρχής θα απαλλάσσονται από το ΦΠΑ- επομένως δεν υπάρχει λόγος επιστροφής του.
Για να έχουμε μια πλήρη και ξεκάθαρη εικόνα, βέβαια, θα πρέπει το υπουργείο Οικονομικών να ανοίξει τα χαρτιά του. Να σημειώσουμε, επίσης, ότι πράγματι το υπάρχον καθεστώς δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για «κομπίνες» όπως αυτές που αποκαλύφθηκαν πρόσφατα –και οι οποίες, όπως γνωρίζουν οι… παροικούντες την Ιερουσαλήμ, δεν είναι οι μόνες-  ωστόσο αυτό δεν αναιρεί τις ευθύνες της πολιτείας και των ελεγκτικών αρχών.
Για την ιστορία, σύμφωνα με τα δημοσιεύματα, εκατοντάδες αγρότες από τη Δυτική Ελλάδα χρησιμοποιούσαν επί σειρά ετών εικονικά τιμολόγια και με τη βοήθεια εμπόρων κατάφερναν να έχουν παράνομα επιστροφές ΦΠΑ ή να λαμβάνουν επιδοτήσεις για καλλιέργειες που ουδέποτε είχαν κάνει ή παρουσίαζαν γι’ αυτές εξωπραγματική παραγωγή.
Αναφέρεται χαρακτηριστικά η περίπτωση αγρότη από την Ηλεία που εμφάνισε στοιχεία και τιμολόγια για αγρό έκτασης μισού στρέμματος, από τον οποίον κατέθεσε δικαιολογητικά ότι είχε παραγωγή οκτώ τόνους σκόρδα… με σκοπό να πάρει τη σχετική επιδότηση. Στο δε Αστακό Αιτωλοακαρνανίας τα εικονικά τιμολόγια που σχετίζονται με επιστροφές ΦΠΑ σε αγρότες αγγίζουν τα 2,4 εκατομμύρια ευρώ.


Πόσος φόρος επιστρέφεται
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΠΑΣΕΓΕΣ, η επιστροφή ΦΠΑ, που είναι 11% επί των τιμολογίων πώλησης, γίνεται σήμερα ως εξής:
● 0–1.000 ευρώ επιστροφή σε 259.886 αγρότες και ανέρχεται στα 78 εκατ. ευρώ.
● 1.000–2.000 ευρώ επιστροφή σε 40.883 αγρότες και ανέρχεται στα 57 εκατ. ευρώ.
● 2.000–5.000 ευρώ επιστροφή ΦΠΑ αφορά 25.000 αγρότες και ανέρχεται στα 75 εκατ. ευρώ.
● 5.000–10.000 ευρώ επιστροφή ΦΠΑ σε 5.000 αγρότες, ύψους 33 εκατ. ευρώ.
● 10.000-20.000 ευρώ επιστροφή ΦΠΑ σε 1.300 αγρότες και φτάνει τα 17 εκατ. Ευρώ.


Κίνητρα για την αλλαγή της φορολόγησης
Οι πρώτες αντιδράσεις είναι ανάμεικτες και ουσιαστικά ζητούν να μη γίνουν υποχρεωτικά τα βιβλία. Η πρώτη ορατή αρνητική συνέπεια του νέου καθεστώτος (εφόσον τελικά εφαρμοσθεί)- είναι ότι θα υποχρεωθούν σε απόδοση φόρου ακόμα και αγρότες με χαμηλά εισοδήματα. Επιπλέον, όλοι οι παραγωγοί  –που πλέον θα νοούνται ως επιτηδευματίες- θα κληθούν να καταβάλουν και φόρο επιτηδεύματος. Αμέσως αμέσως, δηλαδή, προκύπτει μια άμεση και διόλου ευκαταφρόνητη οικονομική επιβάρυνση για όλους τους επαγγελματίες του αγροτικού χώρου.
Υπάρχουν, όμως, και σημαντικά βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα οφέλη. To πιο σημαντικό είναι ότι δημιουργούνται οι προϋποθέσεις ελέγχου της διακίνησης των αγροτικών προϊόντων σε όλα τα στάδια και δίνεται η δυνατότητα να μπει ένα τέλος στα «κόλπα» των μεσαζόντων που οδηγούν στη γνωστή «ψαλίδα» μεταξύ των τιμών από το χωράφι στο ράφι.
Όπως έγραφε σε παλαιότερο άρθρο του (στην εφημερίδα «Το Βήμα») ο Στέλιος Κατρανίδης, καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας,  «σήμερα, ισχύοντος του αντικειμενικού συστήματος, ο αγρότης, όταν πωλεί το προϊόν του στον έμπορο, εύκολα υπογράφει παραστατικά με μια πλασματικά υψηλότερη από την πραγματική τιμή πώλησης.
Πάνω σε αυτή την «ψεύτικη»- διογκωμένη τιμή ο έμπορος, βάζοντας το νόμιμο ποσοστό κέρδους, κερδίζει τελικά πολύ περισσότερα απ’ ό,τι αν το κέρδος του υπολογιζόταν με βάση τη χαμηλότερη τιμή που στην πραγματικότητα αγόρασε από τον παραγωγό. Το τελικό κόστος το επωμίζεται φυσικά ο καταναλωτής» χωρίς, θα συμπληρώναμε εμείς, να εισπράττει μέρος της όποιας υπεραξίας και ο παραγωγός.
Το εντυπωσιακό, βέβαια, είναι ότι, με βάση το τωρινό σύστημα, οι κερδοσκόποι έμποροι θεωρούνται –και είναι- καθ’ όλα νόμιμοι! Αν και όποτε, λοιπόν, ισχύσει το νέο σύστημα, είναι λογικό να υποθέσει κανείς ότι τα τιμολόγια που θα κόβονται θα αντιστοιχούν στην πραγματικότητα.


Δυσκολίες στην εφαρμογή
Αρνητικές και θετικές είναι οι αντιδράσεις του αγροτικού κόσμου απέναντι στα σενάρια που βγαίνουν στο φως για το νέο φορολογικό σύστημα και ειδικά για την προοπτική υποχρεωτικής τήρησης λογιστικών βιβλίων από τους αγρότες.
O Γενικός Γραμματέας της Πανελλήνιας Ένωσης Νέων Αγροτών (ΠΕΝΑ), Λεωνίδας Πολυμενάκος, συμφωνεί, κατ’ αρχάς με το μέτρο και δηλώνει ότι η ΠΕΝΑ έχει ζητήσει και στο παρελθόν την ένταξη των αγροτών στο κανονικό καθεστώς, αλλά στη βάση της εθελοντικής ένταξης με κίνητρα, όχι στην υποχρεωτική ένταξη. «Εάν ο λόγος είναι εισπρακτικός και μόνο, χωρίς να προσφέρει προοπτική ανάπτυξης, το πιο πιθανό είναι στην παρούσα φάση να μην αποφέρει αποτέλεσμα. Η ελληνική γεωργία είναι τόσο ιδιόμορφη που δεν μπορεί να προσαρμοστεί εύκολα σε τέτοιου είδους ομοιόμορφα μέτρα. Ένα άλλο πρόβλημα είναι ότι δεν θα βρίσκουμε λογιστές στην επαρχία για 800.000 άτομα. Δεν γίνεται να εφαρμοστεί νέο σύστημα φορολόγησης σε μία μέρα και καθολικά. Θα πρέπει να κουβεντιάσουμε όλοι μαζί και να βρεθεί ένας τρόπος να γίνει το σύστημα όσο το δυνατόν πιο δίκαιο».
 
Διαχωρισμός σε μικρούς και μεγάλους
Χωρίς να απορρίπτουν στο σύνολό του το μέτρο της τήρησης βιβλίων, κι άλλοι εκπρόσωποι υποστηρίζουν ότι θα πρέπει να υπάρχει ένα όριο διαχωρισμού ανάμεσα στους «μικρούς» και στους «μεγάλους» επιχειρηματίες αγρότες. Με τον κίνδυνο, όμως, να μείνει αδιευκρίνιστος ο τρόπος υπολογισμού του φόρου στην περίπτωση υψηλού εξωγεωργικού εισοδήματος.
Colpo grosso από την πλευρά του Δημοσίου προκειμένου να μην επιστρέψει το ΦΠΑ στους αγρότες χαρακτηρίζει ο πρόεδρος του Συνδέσμου Αγελαδοτρόφων Γαλακτοπαραγωγών Ελλάδας, Γιώργος Κεφαλάς, τη νέα ρύθμιση για την κατάργηση του ειδικού καθεστώτος φορολόγησης των αγροτών και την υποχρέωση να τηρούν βιβλία εσόδων και εξόδων.
Και μπορεί οι προτάσεις του υπουργείου Οικονομικών να είναι «λογικές» για τις αγροτικές εκμεταλλεύσεις κάποιου τζίρου και πάνω, ωστόσο θα αποτελέσουν την ταφόπλακα για τους μικρούς και κατά κύριο λόγο μεγάλης ηλικίας αγρότες ορεινών και μειονεκτικών κυρίως περιοχών της χώρας, όπως αναφέρει ο κ. Κεφαλάς. «Το διαδικαστικό κόστος είναι υψηλό και κάποιοι αγρότες δεν θα μπορέσουν να το αντέξουν. Άλλωστε το γεγονός ότι η τήρηση των βιβλίων γίνεται ηλεκτρονικά, σημαίνει ότι κάποιοι παραγωγοί μεγάλης ηλικίας δεν θα μπορέσουν να ανταπεξέλθουν», συμπληρώνει ο ίδιος.

«Απαραίτητα τα βιβλία»
Από την πλευρά του ο γραμματέας της Πανελλήνιας Συντονιστικής Επιτροπής Αγροτών, Γιάννης Παναγής, θεωρεί απαραίτητη την τήρηση βιβλίων και στοιχείων, ως προϋπόθεση για να προχωρήσει μπροστά ο κλάδος της αγροτικής παραγωγής, επιμένοντας ότι πρέπει να εφαρμοστεί άμεσα, αν όχι να γίνει υποχρεωτική: «Δεν νοείται να λέγεσαι επαγγελματίας αγρότης και να είσαι σε απαρχαιωμένο καθεστώς επιστροφής ΦΠΑ, της δεκαετίας του 1970» σχολιάζει χαρακτηριστικά και σημειώνει ότι «πρέπει να δοθούν λύσεις άμεσες και επαγγελματικές, όχι όπως γίνονταν μέχρι τώρα στο πόδι, να ελέγχεις και να ελέγχεσαι».