Η ανάπτυξη και επιβίωση της νομαδικής προβατοτροφίας και αιγοτροφίας "τω καιρώ εκείνω" στηρίχτηκε αποκλειστικά στα Τσελιγκάτα, τα οποία ήταν συνεταιρισμοί άτυποι.
Επικεφαλής ήταν ο Τσέλιγκας, ο οποίος κατείχε συνήθως το μεγαλύτερο μερίδιο του κεφαλαίου.
Το κεφάλαιο απαρτίζονταν από τα ζωντανά (πρόβατα, γίδια, άλογα και αραιά και που και λίγα γελάδια) και τα λιβάδια.
Τα λιβάδια ανήκαν στον Τσέλιγκα και σε μερικούς σμίκτες.
Οι σμίκτες ήσαν κυρίως συγγενείς και συμμετείχα στο Τσελιγκάτο με κεφάλαιο ακίνητο, κινητό και εργασία, ενώ όσοι μόνο με εργασία και μερικά ζωντανά ήταν τσοπαναραίοι.
Τσελιγκάτα ανέπτυξαν οι Σαρακατσαναίοι και οι Βλάχοι.
Βλάχοι και Σαρακατσαναίοι είχαν παρόμοιο τρόπο ζωής αλλά διέφεραν ως προς τη γλώσσα..
Οι πρώτοι μιλούσαν ελληνικά και βλάχικα (ένα ιδίωμα λατινογενών λέξεων και ελληνικών), οι δε Σαρακατσαναίοι μόνο ελληνικά....
Ψυχή και κινητήριος δύναμη του τσελιγκάτου ήταν ο Τσέλιγκας.
Αυτός μεριμνούσε για τα πάντα (εξεύρεση λειβαδιών, αγορά ζωοτροφών, κατανομή εργασιών κλπ). Θα σταθώ στην κατανομή των εργασιών γιατί έχει ιδιαίτερη σημασία.
Η ικανότητα του καλού τσοπάνη μετριόταν με τις επιδόσεις του στα γαλάρια πρόβατα.
Αν τα γαλάρια (είναι αυτά που αρμέγονταν) έφερναν περισσότερο γάλα, ο τσοπάνης ήταν καλός και έμενε στα γαλάρια, διαφορετικά τον τοποθετούσαν στα στέρφα (αυτά που δεν γεννούσαν) ή βαλμά στη φύλαξη των αλόγων, κάτι σαν γελαδάρης. Η αμοιβή των τσοπαναραίων υπολογιζότανε σε εξαμηνιαία βάση και τη λέγανε ρόγα, το ύψος της οποίας κυμαινόταν περίπου σε 500 – 600 οκάδες στάρι, ένα ζευγάρι τσαρούχια και σε καθημερινή βάση μία οκά γάλα (φαγάρι) και, αν δεν είχαν οικογένεια, φαγητό.
Ο τσοπάνης που είχε και ζώα στο τσελιγκάτο έπαιρνε και το ανάλογο μαξούλι του ζωικού του κεφαλαίου..
Η ζωή του τσελιγκάτου μοιραζόταν μεταξύ χειμαδιών και καλοκαιριών.
Στα χειμαδιά έμεναν από τέλος Οκτωβρίου- αρχές Νοεμβρίου μέχρι αρχές Μαΐου και στα καλοκαιριά τους υπόλοιπους μήνες. Στα χειμαδιά διατηρούσαν κάποιες υποτυπώδεις μόνιμες εγκαταστάσεις, ενώ στα καλοκαιριά όλα γινότανε για διάρκεια ζωής μιας και μόνο περιόδου.
Για τα ζωντανά αρκούσε μόνο μια στρούγκα για το άρμεγμα.
Για τη στέγαση των οικογενειών γινότανε καλύβια, ένα μεγάλο διαμέτρου γύρω στα 5-6 μέτρων και ένα μικρό (φριζιάτο το λέγανε) που χρησιμοποιούταν ως κουζίνα. Ακόμη μεριμνούσαν για την κατασκευή σχολείου και μην πάει το μυαλό σας σε καμιά ιδιαίτερη κατασκευή, ένα καλύβι ήτανε, κάπως μεγαλύτερο, με πάγκους γύρω γύρω για να κάθονται οι μαθητές, με ένα χορταρένιο κρεβάτι σε μια άκρη για να κοιμάται ο Δάσκαλος και έναν μαυροπίνακα.
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον γεννήθηκα και έζησα τα πρώτα χρόνια της ζωής μου, ένα περιβάλλον σκληρό και δύσκολο, αλλά ανέμελο, χωρίς ιδιαίτερες έγνοιες και φροντίδες, οι ανάγκες λιγοστές, οικονομία κλειστή. Αρκούσε η ύπαρξη του άρτου του επιούσιου, τα άλλα τα έδιναν τα πρόβατα και η Μάνα γη θυμάμαι τα γλέντια που έκαναν οι μεγάλοι συχνά πυκνά, έσφαζαν μια προβατίνα, κέφι υπήρχε άφθονο και ο χορός γαϊτάνι.
Πού σήμερα ,κάτι παρόμοιο!
Ο καθένας κλεισμένος στον εαυτό του περικυκλωμένος από τα προβλήματα τα καθημερινά και την κάλυψη των συνεχώς αυξανόμενων αναγκών, που κακά τα ψέματα αυξάνουν και τελειωμό δεν έχουν. Καλύπτεις μιαν ανάγκη, γεννιέται άλλη.
Που μετά διάθεση για ανεμελιά, χαρά και γλέντια. ΄
Όλα μας φαίνονται μαύρα, που δεν είναι, αλλά έτσι είναι διαρθρωμένη η ζωή μας, ζούμε κοντά ο ένας στον άλλο, ωστόσο οι ψυχές βρίσκονται μακριά.
Αυτός ο τρόπος ζωής τέλειωσε τη δεκαετία του 50 με τη διάλυση των τσελιγκάτων.
Οι σμίκτες, δηλαδή τα στελέχη των άρχισαν να αυτονομούνται, τσοπάνηδες να λιγοστεύουν, τα τόπια να στενεύουν, δηλαδή οι βοσκές να λιγοστεύουν λόγω καλλιέργειες της γης, οι κοινοτικές βοσκές να οριοθετούνται με συνέπεια και αυτή η μετακίνηση των κοπαδιών να γίνεται προβληματική.
Και ήρθε το τέλος του ομαδικού αυτού τρόπου ζωής.
΄Έμμειναν οι αναμνήσεις και η επιθυμία κάποιων να τις επαναφέρουν. στην επιφάνεια ως λαογραφία πλέον.
Κωνσταντίνος Γαλλής
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Οι όροι χρήσης που ισχύουν για τη δημοσίευση των σχολίων, έχουν ως εξής: Σχόλια ανώνυμα, σχόλια τα οποία είναι υβριστικά ή περιέχουν χαρακτηρισμούς ή ανώνυμες καταγγελίες που δεν συνοδεύονται από αποδείξεις θα αφαιρούνται. Η "Ιτέα Καρδίτσας" δεν παρεμβαίνει σε καμία περίπτωση για να αλλοιώσει το περιεχόμενο ενός σχολίου εφόσον πληρεί τις προϋποθέσεις. Σε καμιά περίπτωση τα σχόλια δεν αντιπροσωπεύουν την "Ιτέα Καρδίτσας". Επίσης ο διαχειριστής διατηρεί το δικαίωμα να αφαιρεί οποιοδήποτε σχόλιο θεωρεί ότι εμπίπτει στις παραπάνω κατηγορίες. Με την αποστολή ενός σχολίου αυτόματα αποδέχεστε και τους όρους χρήσης.
Ο διαχειριστής