Εκδρομή στην Καππαδοκία του Μικρασιατικού Συλλόγου Βουναίνων «Η καθ ημάς Ανατολή»

Για κάποιους είναι απλά μια ακόμη εκδρομή σ έναν τόπο με ιδιαίτερα έως περίεργα χαρακτηριστικά.
Για τους Καππαδόκες, όμως, είναι τάμα και χρέος μαζί!

Κάθε χρόνο τέτοια εποχή εκατοντάδες Καππαδόκες απ’ όλη την Ελλάδα ξεκινούν ένα μεγάλο ταξίδι, ένα ταξίδι που είναι τάμα και χρέος μαζί. Τάμα να βρεθούν στα χωριά της καταγωγής τους, να διαβούν τα σοκάκια που περπάτησαν οι πρόγονοί τους, να αποτίσουν φόρο τιμής στη ρίζα τους. Χρέος να μην αφήσουν να «χορταριάσει» το μονοπάτι που χάραξε πριν από είκοσι χρόνια ο προκαθήμενος της Ορθοδοξίας, επισκεπτόμενος από το 1999 κάθε χρόνο τις προγονικές τους εστίες και ανοίγοντας τις εκκλησιές με τις σφαλισμένες για 100 και πλέον χρόνια πόρτες. Εκκλησιές που στέκουν ακόμη όρθιες στην Αγιοτόκο Καππαδοκία ως αδιάψευστοι μάρτυρες της δισχιλιετούς και πλέον παρουσίας των Ελλήνων στο οροπέδιο.
Το Οροπέδιο της Καππαδοκίας δημιουργήθηκε (κυρίως) από την έκρηξη του ηφαιστείου του Αργαίου (υψόμετρο 4.000 μ.). Ο πρώτος ιστορικός που αναφέρεται στην Καππαδοκία είναι ο Ηρόδοτος ο οποίος το 1600 π.Χ. κάνει αναφορά για κατοίκους στην περιοχή (το κράτος των Χετταίων). Η παρουσία των Ελλήνων ξεκινά από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ενώ το 315 π.Χ. αρχίζει η Ελληνιστική περίοδος της Καππαδοκίας. Από τότε μέχρι και την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάνης με την αναγκαστική μετακίνηση των πληθυσμών, οι Έλληνες, οι Ρωμιοί της Καππαδοκίας, οι Γιουνάν (Ίωνες), όπως συνηθίζεται να μας αποκαλούν οι Τούρκοι , έχουν αδιάλειπτη παρουσία στην περιοχή. Την παρουσία των Ελλήνων, εκτός από τις 3000 εκκλησίες, μαρτυρούν και τα προγενέστερης εποχής πλείστα ευρήματα των αρχαιολόγων, τα οποία κοσμούν ολοένα και περισσότερα μουσεία της γείτονος.
Ο Μικρασιατικός Σύλλογος Βουναίνων «Η καθ ημάς Ανατολή», ακολουθώντας τα βήματα του Πατριάρχη, διοργάνωσε εκδρομή και φέτος στην Καππαδοκία, στα πλαίσια της οποίας τα μέλη, οι φίλοι αλλά και οι συνταξιδιώτες είχαν την ευκαιρία να εκκλησιαστούν στην Μαλακοπή και στην Άβανο, παράλληλα, να επισκεφτούν το Γκιορεμε, τη Σινασό, το Προκόπι, την Μπρούσσα, την Καισάρεια και την Άγκυρα.
Το ταξίδι ξεκίνησε το χάραμα της Τετάρτης 19 Ιουλίου από τα Βούναινα. Μετά από 7ωρη διαδρομή περάσαμε το τελωνείο των Κήπων. Στη συνέχεια, πήραμε το δρόμο για την πανέμορφη Μπρούσα , στην οποία φθάσαμε μέσω Τσιαννάκαλε. Στην όχι άδικα πρώτη πρωτεύουσα του Οθωμανικού κράτους (BURSA), η οποία σφύζει από ζωή και έχει έναν κοσμοπολίτικο αέρα, είναι απαραίτητο για τον επισκέπτη να δει την πολύβουη αγορά της -το μετάξι κυριαρχεί παντού- την παλιά Ελληνική συνοικία με τα πανέμορφα αρχοντικά της, το μνημείο και το μουσείο του Καραγκιόζη και του Χατζη αβατ, όπως τον αποκαλούν οι Τούρκοι, και το μαυσωλείο του Ιδρυτή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας Οθωμαν, το οποίο στεγάζεται σε πρώην Ελληνορθόδοξη Εκκλησία .
Η επόμενη μέρα μάς βρήκε στο δρόμο για την πρωτεύουσα του Τουρκικού κράτους, την Άγκυρα. Στο δρόμο για την Άγκυρα υπάρχει το πάρκο του Σαγγάριου. Είναι, πράγματι, υποχρέωση για τον Έλληνα ταξιδιώτη να κάνει μια στάση στο σημείο αυτό. Οι φιλίστοροι προφανώς και γνωρίζουν πως ο Σαγγάριος ήταν το τελευταίο σημείο όπου έφθασε ο Ελληνικός στρατός και πως στη μάχη που ακολούθησε ηττήθηκε σηματοδοτώντας την έναρξη της Μικρασιατικής καταστροφής. Το «φαραωνικό» άγαλμα του Τούρκου φαντάρου ο οποίος κρατάει στο ένα χέρι το όπλο και με το άλλο κάνει την κίνηση του «σταμάτα» δείχνει το μέγεθος της ιστορικής αξίας που έχει για τον Τουρκικό λαό η μάχη του Σαγγάριου . Δίχως ο γράφων να διεκδικεί δάφνες ιστορικού και με δεδομένη την πεποίθηση πως την ιστορία την γράφουν πάντα οι νικητές και το μελάνι έχει στεγνώσει πολλά χρόνια πριν, ως απλός Έλληνας ταξιδιώτης, φθάνοντας στον Σαγγάριο και ατενίζοντας τον ορίζοντα στο βάθος του οποίου υπάρχει η Άγκυρα -μερικές δεκάδες χιλιόμετρα από το σημείο- ένιωσα την ανάγκη την ευρέως διαδεδομένη και εκλαϊκευμένη ιστορική άποψη (Τι γουμάρια ‘χασαν οι Έλληνες στρατηγοί και ‘τρεχαν να βρουν την κόκκινη Μηλιά στα βάθη της Ανατολής) να την αναθεωρήσω.
Χωρίς κάποιο αξιοθέατο στο υπόλοιπο της διαδρομής να μπορεί να «κλέψει» το βλέμμα αλλά και τον φωτογραφικό φακό των ταξιδιωτών, νωρίς το απόγευμα οι εκδρομείς, φθάνοντας στην Άγκυρα, επισκέφθηκαν το βραβευμένο ιστορικό μουσείο της πόλης στο οποίο στεγάζεται το σύνολο των εκθεμάτων που έχει φέρει στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη από την περιοχή της Μεσοποταμίας. Εκθέματα από την ζωή των Χετταίων, των Ελλήνων της εποχής του Μ. Αλεξάνδρου, των Ρωμαίων και των Ελλήνων της εποχής του Βυζαντίου κοσμούν τις προθήκες του αξιόλογου αυτού μουσείου. Σε γενικές γραμμές η Άγκυρα, ως πόλη, παρά το μέγεθος, το οποίο οφείλεται στην επιλογή της ως πρωτεύουσα του κράτους, στερείται του κοσμοπολίτικου χαρακτήρα που διακρίνει την Πόλη, την Μπρούσα και την Καισάρεια. Για τους ταξιδιώτες που επιθυμούν να κλείσουν τη μέρα τους με ένα ποτηράκι αλκοόλ καλύτερα να αποφεύγεται ως προορισμός, διότι τα καταστήματα αγορανομικού ενδιαφέροντος που έχουν την άδεια να προσφέρουν αλκοόλ δεν είναι πολλά και κλείνουν σχετικά νωρίς .Για να γίνει, μάλιστα, κατανοητή η διαφορά μεταξύ Άγκυρας και Πόλης μεταφέρεται αυτούσια η ιστορία την οποία ακούσαμε από Τούρκο υπήκοο.
Ρωτήθηκε κάποτε ο Κεμάλ ποια είναι η ομορφότερη ώρα στην Άγκυρα. Η απάντηση που έδωσε ήταν πως η ομορφότερη ώρα στην Άγκυρα είναι η ώρα που αναχωρεί για την Κωνσταντινούπολη!
Επόμενη στάση η πανέμορφη Καισάρεια (Kayseri ), μια πόλη που σφύζει από ζωή και διάθεση, βρίθει από ιστορικά κτίρια, τείχη, εκκλησίες, περίτεχνα τζαμιά των Σελτζουκων και μια απίστευτα μεγάλη πολύβουη και γεμάτη με χρώματα και μυρουδιές Ανατολής αγορά. Οι λάτρεις της φωτογραφίας θα παραπονεθούν σίγουρα, αν ο χρόνος διαμονής στην Καισάρεια είναι μόνο ένα απόγευμα, όπως ο δικός μας. Στην Καισάρεια όλα είναι εμπόριο. Όλα, όμως! Τα παιδιά ανδρώνονται και ωριμάζουν μέσα στα εμπορικά των γονιών τους. Μαθαίνουν από την προεφηβική ηλικία τη γοητεία του «παζαριού». Εκεί, δίχως παζάρι ούτε πουλιέται ούτε αγοράζεται κάτι. Είναι σχεδόν προσβολή. Επιβάλλεται! Είναι η χαρά που αγγίζει τα όρια της «ηδονής», καθώς χρήματα και αγαθά αλλάζουν χέρια με φρενήρεις ρυθμούς. Είναι δε τόση η σημασία που έχει το εμπόριο για τους κατοίκους της έμορφης αυτής Νύφης της Ανατολής, ώστε, όταν θέλουν να μιλήσουν υποτιμητικά για κάποιον, χρησιμοποιούν τη φράση «ασ’ τον αυτόν, αυτός είναι σπουδαγμένος, δεν είναι έμπορος !!!»
Την Ελληνική παρουσία στην ιστορία της πόλης καταμαρτυρούν οι Εκκλησίες και τα αρχοντικά με το ιδιαίτερο ιστορικό αλλά και αρχιτεκτονικό κάλλος. Εκεί, όμως, που αποκαλύπτεται η οικονομική ευρωστία των Ελλήνων της εποχής εκείνης είναι τα κτίρια του σχολαρχείου αλλά και της Εκκλησίας τα οποία σώζονται ανάμεσα από τα χαλάσματα των αρχοντικών της Μουταλασκής. Η Μουταλασκή διεκδικεί και τον τίτλο της γενέτειρας της οικογένειας Ωνάση αλλά και άλλων διάσημων και πλούσιων Ελλήνων της εποχής. Λέγεται, μάλιστα, πως την αγάπη και το πάθος των σημερινών Καισαρειανών προς το εμπόριο εμφύσησαν οι μεγάλοι Έλληνες έμποροι οι οποίοι ξεκίνησαν από αυτόν τον τόπο και εξαπλώθηκαν σ’ όλη την οθωμανική αυτοκρατορία, κάποιοι δε και έξω από αυτήν .
Η άφιξη στο Προκόπι σηματοδοτεί την κορύφωση του ταξιδιού, καθώς το απόγευμα ο Πατριάρχης τελεί μέσα σε κλίμα συγκίνησης τον εσπερινό στο εγκαταλελειμμένο και λεηλατημένο κτήριο του Ναού των Άγιων Θεοδώρων στην Μαλακοπή (Derinkuyu). Πλήθος πιστών, παιδιά, εγγόνια και δισέγγονα Καππαδοκών -Καππαδοκών οι οποίοι εκδιώχθηκαν βίαια και παρά τη θέλησή τους μετά από την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάνης από τις πατρογονικές εστίες που βρίσκονταν στο οροπέδιο της Καππαδοκίας- φθάνουν απ’ όλη την Ελλάδα και ακολουθούν τα βήματα του προκαθήμενου της Ορθοδοξίας μέσα στις μισογκρεμισμένες εκκλησιές ψάλλοντας και εξυμνώντας την πίστη και την αγάπη τους προς το Θεό.
Οι Καππαδόκες φημίζονται για την αγάπη τους προς τον Θεό . Και τούτο είναι ορατό παντού στον πολιτισμό τους αλλά και στην καθημερινότητά τους. Σχεδόν όλοι οι χοροί και τα δρώμενα τα οποία παρουσιάζονται κατά καιρούς από τους σύγχρονους Καππαδοκικούς συλλόγους είναι συνδεδεμένοι με διάφορους τρόπους με τον Χριστιανισμό (π.χ οι χορευτές κρατούν κεριά ή εξυμνούν το Μέγα Πάσχα και τον Άγιο Βασίλη (Εζ Βασίλη), τον κανονικό Άγιο, όχι τον κόκκινο της coca cola .
Στην Μαλακοπή (Derinkuyu) βρίσκεται και η μεγαλύτερη επισκέψιμη υπόγεια πολιτεία. Είναι δε τέτοιο το μέγεθός της που μπορούσε να φιλοξενήσει ολόκληρη πολιτεία. Ένα τεράστιο σύμπλεγμα από υπόσκαφτες στοές στο οποίο συναντά κανείς χώρους συνάθροισης, σχολεία, χώρους προσευχής αλλά και στάβλους για τα ζωντανά, σύστημα αποχέτευσης και νερό, καθώς το κατώτερο τμήμα επικοινωνεί με τον υδροφόρο ορίζοντα, ικανό να φιλοξενήσει τον πληθυσμό μιας μικρής πόλης για μήνες. Εκεί κατέφευγαν οι κάτοικοι του οροπέδιου κάθε φορά που οι επιδρομείς λεηλατούσαν την περιοχή.
Το επόμενο πρωί, στον Άβανο (Avano), έξω από τον λαξευμένο Ναό της Παναγίας και παρά την υψηλή θερμοκρασία και την ηλιοφάνεια, οι προσκυνητές θα παρακολουθήσουν τη Θεία Λειτουργία, τη χειροτονία του ιερωμένου, ο οποίος ταξίδεψε γι’ αυτόν τον λόγο από την Χίο, και θα δεχθούν για μια ακόμη φορά την ευλογία του Πατριάρχη.
Είθισται ο Πατριάρχης να παραθέτει δείπνο στους εκπροσώπους των αρχών, τους επισήμους, τα τιμώμενα πρόσωπα και τους προέδρους των σωματείων στην Σινασό (Mustafa Pasa ), σ’ ένα παλιό Ελληνικό αρχοντικό το οποίο ο νέος ιδιοκτήτης έχει μετατρέψει σε ταβέρνα με την επωνυμία old Greece House .
Η τελευταία μέρα είναι και η πλέον συγκινητική, καθώς όλοι κατευθύνονται στα χωριά απ’ όπου το 1924 ξεκίνησε το μακρύ ταξίδι της προσφυγιάς. Σουλούτσοβα, Αξός, Μυστί, Μαλακοπή, Τζαλλελα, Ποταμια, Καρβάλη, Σινασός, Προκόπι, Τσουκουρ, Καβλαχ Τεπε και δεκάδες άλλα χωριά υποδέχονται τους απογόνους των πρώην κατοίκων τους. Οι νέοι κάτοικοι των οποίων αρκετοί από τους προγόνους τους ήταν και αυτοί ανταλλάξιμοι, θύματα της περιβόητης συνθήκης, μάς γνωρίζουν και στην πλειοψηφία τους είναι φιλικοί και φιλόξενοι. Οι φωτογραφικές μηχανές αιχμαλωτίζουν αχόρταγα τις στιγμές∙ μισογκρεμισμένα σπίτια, σφαλιστές Εκκλησίες, κεράσματα μέσα στα σπίτια, ανταλλαγές δώρων, κεριά στον Άγιο Χαράλαμπο στο SULUCHAΟVA, αγκαλιές μεταξύ ανθρώπων με διαφορετική θρησκευτική αντίληψη, ιστορίες από τότε…ο παππούς μου ήταν φίλος του δικού σου, δάκρυα, υποσχέσεις, αλλά και καταγραφές για τους πιο ψαγμένους...εδώ έμενε ο Ταναηλνταη , εδώ ο Γιουρουκ, αυτό ήταν το σπίτι του Χατζηηλια και, τέλος, ευχές, να ‘ρθετε και του χρόνου, να ‘ρχεστε, μια φωτογραφία μέσα στο σπίτι, μια στην αυλή, μια στην εκκλησία...
Ο μουντός και συννεφιασμένος καιρός σηματοδοτεί την αναχώρησή μας. Άλλοι κλαίνε μέσα τους κρυφά, άλλοι φανερά μην μπορώντας να κρύψουν τη φωτιά που καίγει τα τσιγέρια τους, όλοι βουβοί. Σου παίρνει ώρα να ξαναβρεί τον ρυθμό της η αναπνοή και δυσκολεύονται να βγουν οι λέξεις .
Μια μόνη ευχή κρατάς κοιτώντας το οροπέδιο να χάνεται από τα μάτια σου…Και του χρόνου, γεροί να ‘μαστε !!!

Αθαναηλίδης Δ. Ηλίας 
Απόγονος του Μικρασιατη Ντημητρ Ταναηλογλου ο οποίος κατοικούσε στο χωριό
Σουλούτσοβα (Suluchaova Kuyu, Επαρχία Nίγδης, Βιλαέτι Ικονίου, Καππαδοκία)