Το καφενείο του χωριού μου

Το καφενείο του χωριού, που μόνο καφενείο δεν είναι, συγκεντρώνει πολλές ιδιότητες, λίγα από όλα. Είναι παντοπωλείο, είναι κουρείο, καφενείο, γραφείο πληροφοριών και πολλά άλλα.

Σε πόλη της Μακεδονίας συνάντησα καφενείο με την εξής επιγραφή:

ΚΑΦΕ – ΚΟΥΡΕΙ – ΑΛΜΠΑΝ – ΞΕΝ

Δηλαδή καφενείο, κουρείο, αλμπάνικο ( πεταλωτήριο ), ξενοδοχείο

Το καφενείο στο χωριό είναι η ψυχή του, είναι το σημείο αναφοράς. Εκεί καταλήγουν τα πάντα και από εκεί διαχέονται σε όλο το χωριό. Θέλεις να διαδώσεις μια πληροφορία γενικού ενδιαφέροντος, πες την στον καφετζή. Δεν θα προλάβεις να απομακρυνθείς και θα έχει φτάσει και στο τελευταίο σπίτι. Βέβαια μιλάω για τα χωριά περασμένων χρόνων, που δεν έχουν καμία σχέση με τα σημερινά. Το κέντρο του χωριού μου την εποχή εκείνη, πάνω κάτω πριν από 70-80 χρόνια και ποιο πίσω, ήταν πάνω πάνω στο χωριό. Ήταν η κοινή βρύση του χωριού, λίγο ποιο κάτω στο ίδιο υψόμετρο με τη βρύση η Εκκλησία , Άγιος Δημήτριος, σε επαφή με τον περίβολο της Εκκλησίας το σχολείο στο οποίο έμαθα τα πρώτα γράμματα και παραδίπλα το καφενείο του χωριού, κυριολεκτικά στη σκιά μιας πελώριας αρσενικής μουριάς. Τη λέγω αρσενική διότι δεν έκανε μούρα. Το σχολείο και το καφενείο ήταν ιδιοκτησία της Εκκλησίας, Βακούφικα δηλαδή, όπως βακούφικος ήταν και ο ταύρος του χωριού. Ο ταύρος απολάμβανε ένα είδος ασυλίας μεταξύ των κατοίκων. Είχε το ελεύθερο να βόσκει όπου ήθελε, η ιδιότητά του, βακούφικος δηλαδή, του έδιδε το δικαίωμα αυτό, κανείς δεν διανοείτο να τον πειράξει, ήταν υπό την προστασία της Εκκλησίας. Βέβαια είχε να εξυπηρετήσει και ένα τεράστιο χαρέμι από 100-150 αγελάδες. Μόνο ένας Σουλτάνος είχε τέτοιο χαρέμι. Το καφενείο το είχε ο μακαρίτης ο Κώστας Ζάχος, Καρδιτσιώτης την καταγωγή, ο οποίος ξεκίνησε ως πλανόδιος και εξελίχθηκε σε μαγαζάτορα του χωριού. Παράλληλα με το καφενείο λειτουργούσε και ως παντοπωλείο και κουρείο. Σε μια γωνιά είχε ένα τραπεζάκι μικρό, έναν καθρέφτη κρεμασμένο στον τοίχο και πάνω στο τραπεζάκι όλα τα σύνεργα του κουρείου: ψαλίδια δυο τρία, δυο τρεις χτένες, ένα ξουράφι με πλατιά λάμα και ένα τεντωμένο λουρί γύρω από ένα ξύλο για να το ακονίζει, ένα μπουκαλάκι με αρωματική κολόνια για μετά το ξύρισμα, ένα δεύτερο καθρεφτάκι για να θαυμάζει ο πελάτης πόσο καλά καθαρίστηκε ο σβέρκος και πολλά άλλα μπιχλιμπίδια. Όλα αυτά τα σύνεργα ήταν ανακατωμένα στο τραπέζι. Δυστυχώς δεν θυμάμαι τον καλλιτέχνη, πάντως δεν πρέπει να ήταν ο Ζάχος. Για τα σχολειαρούδια είχε δύο μηχανές, μία ψιλή και μία χοντρή – άφηνε μεγαλύτερο μήκος τρίχας. Από εκεί περνούσαν όλα τα αγόρια του σχολείου γιατί στο κεφάλι τους δεν έπρεπε να βρίσκουν καταφύγιο οι ψείρες, που την εποχή εκείνη αποτελούσαν μάστιγα. Στον τοίχο πίσω από τον μπάγκο που χρησιμοποιούνταν για τους καφέδες ήταν στερεωμένα στον τοίχο μερικά σανίδια που χρησιμοποιούνταν σαν ράφια και πάνω τοποθετημένα διάφορα είδη ,γυναικείας χρήσης συνήθως. Κάτω από τα ράφια, στο δάπεδο, στη σειρά υπήρχαν απαραιτήτως, πλέον των άλλων τροφίμων ( ρύζι, μανέστρα κλπ ) ένα σακί με αλάτι, ένας ντενεκές με καθαρό πετρέλαιο για τις λάμπες, ένας ντενεκές με ακάθαρτο πετρέλαιο για τα γκαζοκάντηλα, τα οποία χρησιμοποιούνταν για τις μετακινήσεις τα σκοτεινά βράδια στα ντάμια (στάβλοι), στα πρόβατα, κοτέτσι και όπου αλλού χρειαζότανε φωτισμός. Και τι δεν είχε το καφενείο του χωριού μας! Όλα και από λίγο. Ακόμη και λάδι είχε! Βλέπετε το λάδι ήταν είδος τρόπον τινά πολυτέλειας

Η πελατεία

Το καφενείο σερβίριζε καφέ, ούζο με μεζέ συνήθως στραγάλια σε ένα πιατάκι του καφέ, κρασί ποτήρι ξεροσφύρι , λουκούμια, τα οποία αποτελούσαν και το έπαθλο του κερδισμένου στα χαρτιά και μεταφέρονταν στη συνέχεια στο σπίτι για τα παιδιά. Πόσες και πόσες φορές δεν έψαχνα στις τσέπες του πατέρα μου για κανένα λουκούμι και το παράξενο είναι ότι πάντοτε έβρισκα. Τώρα τα κέρδιζε, τα αγόραζε, δεν γνωρίζω. Πάντως αργότερα έμαθα ότι όλοι οι χωριανοί μου φεύγοντας από το καφενείο φώναζαν στον καφετζή:

Ζάχο: τύλιξε μερικά λουκούμια στο χαρτί. Και ο Μακαρίτης ο Κώστας Ζάχος τύλιγε σε ένα μικρό κομμάτι εφημερίδα κάθε λουκούμι ξεχωριστά. Έψαχνα την τσέπη του πατέρα μου να βρω το λουκούμι και με την άκρη του ματιού μου τον κοίταζα: οποία ικανοποίηση ζωγραφίζονταν στο πρόσωπό του και τα μουστάκια του γελούσαν! Η χαρά του γονιού είναι η ικανοποίηση του παιδιού. Νόμος απαράβατος.Όσον αφορά το περιβάλλον του καφενείου κατά τους χειμερινούς μήνες, δυσκολευόσουν να διακρίνεις τους θαμώνες από τα τσιγάρα και μάλιστα στριφτά και καμιά φορά και σε χαρτί που έκοβαν από τα τετράδια των παιδιών. Χώρος υγιεινής δεν υπήρχε, μόνο το ψιλό στην πίσω πλευρά του καφενείου που δεν είχε παράθυρα και από όπου η διέλευση ήταν απαγορευμένη λόγω της έντονης δυσοσμίας . Θυμάμαι σε ορεινό χωριό κάπου στη Μακεδονία, όπου παρά είχε γίνει το πρόβλημα, ο καφετζής ανάρτησε πινακίδα που έγραφε με κεφαλαία γράμματα:

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ ΤΟ ΟΥΡΙΓΜΑ

Μπροστά από το καφενείο εκτείνονταν η πλατεία του χωριού με μια μουριά στη μέση, όπου το πανηγύρι και κάθε γιορτή χόρευαν οι γυναίκες πιασμένες χέρι χέρι σε ένα ατέλειωτο χορό και τραγουδώντας θαυμάσια Καραγκούνικα τραγούδια:

Ολιγαρκείς οι άνθρωποι τότε, εξασφάλιζαν το ψωμί της χρονιάς και το προσφάγι ( δηλαδή τραχανά, φασόλια, ρεβίθια, φακές κλπ), κανένα γουρούνι για τα Χριστούγεννα, μερικά προβατάκια και έξω καρδιά. Έχω τη γνώμη τη χαίρονταν περισσότερο τη ζωή, δεν είχαν διακρίσεις. Ο σημερινός σνομπισμός δεν υπήρχε.

Νύχτωνε διαβάτης στο χωριό στο καφενείο κατέφευγε για να περάσει τη βραδιά , ο καφετζής ειδοποιούσε τον πρόεδρο για τα περαιτέρω, αν δε τύχαινε να απουσιάζει ο πρόεδρος, αναλάμβανε ο ίδιος. Του τηγάνιζε αυγά και όταν έφευγαν οι πελάτες, έστρωνε σε μια γωνιά και περνούσε τη βραδιά, ενώ ο ίδιος κοιμότανε στην άλλη γωνία.

Κωνσταντίνος Γαλλής