Το αφαλοκόψιμο

Οι γυναίκες του βουνού, του κάμπου και της στάνης τα παλιότερα χρόνια ήταν οι πιο σκληρά εργαζόμενες Ελληνίδες. Όλα περνούσαν από το χέρι της και την πλάτη της. Δεν είχανε ξύλα να ανάψουνε το γάστρο για να ψήσουν την πίτα, η γυναίκα αγόγγυστα θα πήγαινε, ήθελε το αμπέλι ξελάκκωμα, η γυναίκα, παντού πρώτη. Τότε οι άντρες ήταν οι αφεντάδες του σπιτιού (κατάλοιπο και αυτό της τουρκοκρατίας). Ποτέ η νύφη δεν προσφωνούσε τον κουνιάδο με το όνομά του, πάντοτε έβαζε μπροστά τη λέξη αφέντης, έστω και αν ο αφέντης ήταν ένα δεκαπεντάχρονο παιδί: ο αφέντης ο Κώστας, ο αφέντης ο Γιώργος και πάει λέγοντας. Ακόμη και τον άνδρα της η νιόνυμφη, σπάνια βέβαια, δεν τον προσφωνούσε με το μικρό του όνομα. Μολογούσε ο μακαρίτης ο πατέρας μου από την περιοχή της Ρεντίνας Καρπενησίου όπου ξεκαλοκαίριαζαν, ότι μια νιόπαντρη στο γειτονικό καλύβι, τον άντρα της στην αρχή, τουλάχιστον, τον καλούσε με τη φράση: ε, ε συ, και αυτός για να την πειράξει προσποιούνταν ότι δεν άκουγε, οπότε η νύφη επανέρχονταν δριμύτερη: ε, ε συ, σένα λέω.! Και άμα ήθελε ας μην άκουγε!

Θα μου πείτε άλλα χρόνια, άλλα έθιμα και προ παντός αγραμματοσύνη. Τα κορίτσια πριν από τον τελευταίο πόλεμο δεν τα στέλνανε στο σχολείο, σύμφωνα με την κρατούσα αντίληψη. Τι τα θέλει τα γράμματα το κορίτσι, δασκάλα θα το κάνουμε: Ρόκα να μάθει, ρόκα και αργαλειό, να μάθει να υφαίνει. Αυτά ήταν τα προσόντα της καλής νύφης και πρωταρχικό προσόν κατά το νυφοδιάλεγμα. Γνώριζε και διακρίνονταν για αυτά της τα προσόντα, θα ήταν μια πολύφερνη νύφη και γρήγορα θα παντρεύονταν.. Φίλος καθηγητής από τον Πολύγυρο που ασχολήθηκε διεξοδικά με το θέμα της παιδείας των κοριτσιών στη Μέση Εκπαίδευση και έγραψε σχετικά ένα πολύ ενδιαφέρον πόνημα, το οποίο είχε την καλοσύνη να μου δωρίσει ένα αντίτυπο, μου έλεγε ότι στο Γυμνάσιο Πολυγύρου εκεί κατά τον μεσοπόλεμο κορίτσια  δεν υπήρχαν, άντε να έβρισκες ένα δύο. Και να σημειωθεί ότι ο Πολύγυρος ήταν πρωτεύουσα Νομού ! Γενικότερο, λοιπόν, το θέμα. Αν, και πρέπει να το μολογήσουμε αυτό, η εκπαίδευση σε χωριά και στάνες στηρίζονταν στην συνεισφορά των κατοίκων. Οι Σαρακατσαναίοι στα ξεκαλοκαιριά λειτουργούσαν σχολεία για να συμπληρώσουν τα παιδιά τις χαμένες ώρες που έχαναν την άνοιξη από την πρώιμη αναχώρηση και το φθινόπωρο από την βραδεία προσέλευση.Πήγε να μαζέψει ξύλα για να ψήσει το ψωμί, την έπιασαν οι πόνοι του τοκετού και γέννησε μονάχη της και δεν βρέθηκε άνθρωπος να αφαλοκόψει το παιδί ! Θα μου πείτε ακραία κατάσταση, όχι ωστόσο σπάνια.

Παίρνει η λεχώνα το παιδί τυλιγμένο στην ποδιά και στα κλεφτά μπαίνει στο καλύβι της, νομίζοντας ότι δεν την είδε κανείς. Έλα όμως που την κατάλαβε η πεθερά της, ευτυχώς, και έτρεξε κοντά της: όχου, δόλια μου !

Ξάπλωσε δω κορίτσι μου μαζί με το μωρό σου να σε πλύνω και να φας και κάτι,

Το μωρό βύζαξε;

Βύζαξε, Μάνα. Το βύζαγμα του μωρού ήταν βασικό για την επιβίωσή του.

Βέβαια ένα τέτοιο γεγονός στον περιορισμένο κύκλο των σαρακατσάνικων καλυβιών δεν μπορούσε να κρατηθεί μυστικό και δεν υπήρχε και λόγος άσχετα με το πως αισθάνονταν η δόλια η Μάνα.

Η γνωστοποίηση του χαρμόσυνου γεγονότος είχε και τα καλά για τη Μάνα και το παιδί. Κάθε γυναίκα του τσελιγκάτου θα έφερνε το κάτι τις, άλλη ένα πιάτο τηγανίτες με μπόλικη ζάχαρη, άλλη μια μπομπότα λαχταριστή, άλλη ένα ρουχαλάκι του παιδιού, άλλη μερικές πάνες κλπ. Φέρνανε πολλές πάνες για τις ανάγκες του μωρού. Τότε δεν υπήρχαν οι σημερινές ευκολίες  και τις πάνες τις χρησιμοποιούσαν μέχρις ότου κρατούσαν. Πάντοτε τις ζεματούσαν, και επειδή όσα σας περιέγραψα μπορούν να θεωρηθούν ακραία, αν και δεν είναι, πέραν του τρόπου γεννήσεως, θα αναφερθώ τώρα σε ένα γεγονός κατά τις αρχές της δεκαετίας του 1970. Η μακαρίτισσα η γυναίκα μου ήταν Μαμή, πτυχιούχος Δημοσίου Μαιευτηρίου Θεσσαλονίκης και υπηρετούσε στον Υγειονομικό Σταθμό Αρναίας, εγώ Επαρχιακός γεωπόνος Αρναίας και μέναμε στην Αρναία.

Ξαπλώσαμε για ύπνο και ακούω την πόρτα να τραντάζεται από τα δυνατά κτυπήματα. Κατάλαβα, κάποια γεννάει πάλι. Ανοίγω και βρίσκομαι μπροστά σε έναν έντρομο άνθρωπο: γρήγορα τη Μαμή γεννάει η γυναίκα μου. Και που βρίσκεται η γυναίκα σου; Στην Αγία Παρασκευή, έξω από την Αρναία. Το μόνο που ψέλλισα ήταν: Ύψιστε Κύριε! Νύκτα μεσάνυκτα και η επίτοκος μόνη στην ερημιά του δάσους της Αγίας Παρασκευής !!

Τι είχε συμβεί: την κυρία την έπιασαν οι πόνοι μετά το δείπνο, ετοιμαστήκανε και ξεκίνησαν για τον Υγειονομικό Σταθμό Αρναίας, μια απόσταση δέκα χιλιομέτρων περίπου. Παίρνουν το τρακτεράκι τους και ξεκινάνε σιγά σιγά. Έξω από την Αρναία, στο άλσος της Αγίας Παρασκευής, οι πόνοι παράγιναν οπότε αναγκάσθηκε ο δόλιος να αφήσει τη γυναίκα του εκεί και ήρθε στην Αρναία να πάρει τη Μαμή. 

Να μην τα πολυλογώ πήγα τη γυναίκα μου εκεί που βρισκόταν η κυρία που γεννούσε, δηλαδή είχε περίπου γεννήσει, αφαλόκοξε το παιδί και σε λιγότερο από μια ώρα βρισκόμασταν στο Ιατρείο του Σταθμού. Για σκεφθείτε η γυναίκα γέννησε μόνη της στην Ερημιά στις αρχές της περασμένης δεκαετίας του 1970 ! Και εφόσον αυτά συνέβησαν πριν από 50 χρόνια, σκεφθείτε τι γινότανε πριν από εκατό χρόνια ! Ήταν μια δοκιμασία η γέννα τα χρόνια εκείνα για τη γυναίκα με κίνδυνο ακόμη και της ζωής τους.

Κωνσταντίνος Γαλλής