Το χαρακτηρίζω αναμενόμενο.
Όπως θεωρώ αναμενόμενη και μια απόπειρα κατάργησης του Πατριαρχείου (να χαρεί και ο ομόθρησκος Πούτιν), ή μετατροπής και άλλων βυζαντινών μνημείων σε ισλαμικά τεμένη.
Ίσως να δούμε τα Τείχη τού Θεοδοσίου να μετονομαστούν σε Τείχη τού Μωάμεθ τού Πορθητή.
Την Μονή τής Χώρας σε Μεντρεσέ τού Ερντογάν. Και άλλα, που ξεφεύγουν από την κοινή λογική. Γιατί ο ιδρυτής τού νέο-Οθωμανισμού ξέρει πως απευθύνεται σ’ έναν λαό ιδιαίτερης υποκουλτούρας και έχει απέναντί του μια ασύστολα εκπορνευόμενη Ευρώπη, Η.Π.Α. και Ρωσία. Επίσης ξέρει πως τα ογδόντα, ίσως και πλέον, εκατομμύρια, είναι πολύ περισσότερα των έντεκα εκατομμυρίων Ελλήνων, απ’ τα οποίους κάποιοι πιστεύουν πως τα σύνορα πρέπει να καταργηθούν και βεβαίως ότι η θάλασσα δεν έχει σύνορα.
Τα έβαλα όλα μαζί στην ‘‘κατσαρόλα’’;
Αντιθέτως. Λίγα έβαλα.
Πάμε από την αρχή.
Πριν κάποια χρόνια, στην Αλβανία, στην Κρούγια, την πατρίδα τού Σκεντέρμπεη (Γεωργίου Καστριώτη), ένας υπουργός τής αλβανικής κυβέρνησης προσπαθούσε να με πείσει πως στους Αλβανούς χρωστάμε τα πάντα. Την Επανάσταση του 1821, την Ανεξαρτησία, το οικονομικό και πολιτιστικό επίπεδό μας. Μέχρι και ότι η Βουγιουκλάκη είχε αλβανικές ρίζες και κατά βάθος ήταν αλβανίδα. Δεν υπήρξα και τόσο ευγενής μαζί του, αλλά αυτό είναι άλλη ιστορία.
Δεν αποκλείεται κάποια στιγμή ο επίδοξος σουλτάνος να διακηρύξει ότι οι Τούρκοι έλκουν την καταγωγή τους από τους Τρώες, ότι η αρχαία Έφεσος είναι κοιτίδα τού Ισλάμ και ότι το Βυζάντιο αποτελεί παραχάραξη της Ιστορίας. Μπορεί να εφεύρει συγγενικές ρίζες με τους Κομνηνούς, με τους Ίσαυρους, ακόμα και με τους Παλαιολόγους.
Ποιος θα τον εμποδίσει;
Η Ουνέσκο;
Αστεία πράγματα. Δεν έχει τρόπους αντίδρασης, ούτε κυρώσεις δύναται να επιβάλλει. Ούτε και τα ψηφίσματά της συγκινούν τον Ερντογάν. Μήπως κάποια διαδήλωση στην πλατεία Συντάγματος; Μόνο γέλια μπορεί να προκαλέσει κάτι τέτοιο. Ακόμα και οι οικονομικές κυρώσεις δεν τον πτοούν. Ξέρει πως δεν θα επιβληθούν. Έχει πανίσχυρα όπλα στα χέρια του.
Ένα απ’ αυτά: Τα πέντε εκατομμύρια πρόσφυγες.
Άλλο: Οι δεσμοί λατρείας με την χιτλερίζουσα Μέρκελ και τον παράφρονα Τραμπ.
Και με άλλους ηγέτες, όχι μόνο της Ευρώπης. Εκτός αν κάποιος πιστεύει πως θα συγκινηθεί ο Πούτιν… Κι εδώ απαιτείται γέλιο.
Θα το γράψω χωρίς ευγένειες. Χέστηκαν για το τι ήταν το Βυζάντιο, διπλοχέστηκαν για το ποιος ήταν ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, για το αν ήταν κάποιος σκιέρ, ή κάποιος μπασκετμπολίστας.
Οι οικονομικές συναλλαγές τους να πάνε καλά και όλα τα άλλα είναι απλά ανέκδοτα. Το τι εμείς απαιτούμε απ’ αυτούς, ανήκουν στα δικά μας όνειρα θερινής νυκτός, για να θυμόμαστε και τον Σέξπιρ. Αυτό, τουλάχιστο, μας διδάσκει η πραγματικότητα.
Για το ποιος είναι ο Ερντογάν και το τι πράττει στην Τουρκία και στη ευρύτερη περιοχή, σαφώς το γνωρίζουν οι υπόλοιποι ηγέτες. Και όλοι μας γνωρίζουμε πώς αντιδρούν.
Τι θα τους ωθήσει στο να αντιδράσουν διαφορετικά;
Η προσβολή τής Ιστορίας τού Πολιτισμού;
Η αδικία κατά της Ορθοδοξίας, ή η βεβήλωση του σημαντικότερου μνημείου της;
Όση αξία έχουν τα ψίχουλα στο τραπέζι τους, έχουν γι’ αυτούς και αυτά, που όντως εμάς μας καίνε.
Και βέβαια, τους αφήνουν αδιάφορους αν κάποιοι διανοούμενοι στην Οξφόρδη, ή στο Χάρβαρντ, ή στο Γέηλ, ή στην Σορβόννη, ή στην Χαϊδελβέργη, ή στην Ρώμη γράψουν καταπέλτες κατά του Ερντογάν, που κάποιοι ακόμα τον θέλουν στην Ευρώπη, ενώ τον θεωρούν στυλοβάτη τού ΝΑΤΟ.
Η Ιστορία (ιδιαίτερα του 20ου αιώνα) διδάσκει πως η Ευρώπη πάντα απέφυγε να «στριμώξει» την Τουρκία. Δυο φορές (Παγκόσμιοι Πόλεμοι), τάχθηκε με την Γερμανία και τις δυο φορές κερδισμένη βγήκε. Σαράντα έξι χρόνια πέρασαν από την απόβαση στην Κύπρο και ούτε μια σοβαρή κύρωση. Ποιος τολμά να κάνει «νταντά» στον πισινό τής Τουρκίας;
Και όμως, όλοι ξέρουν πως ο Οθωμανισμός ξεκινά από εκεί που σταματά ο Πολιτισμός. Όσα «γιατί» και να εγερθούν, απαντήσεις δεν θα δοθούν. Υπεκφυγές μυριάδες. Η εξαντλημένη Δύση μοιάζει με φαφούτα γιαγιά που εκλιπαρεί για λίγο πουρέ. Τα περί φιλίας των δυο λαών, είναι επίσης μπούρδες. Δεν υπάρχει πιο μισητός λαός για τους Τούρκους από τους Έλληνες. Εμείς είμασταν που αρχίσαμε να ξηλώνουμε το πουλόβερ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και αυτό οι Τούρκοι δεν το ξεχνούν ποτέ.
Λέτε, να μην γνωρίζει η Δύση πως έχει να κάνει με έναν παράφρονα, παμπόνηρο, σύγχρονο δικτάτορα, που προκειμένου να έχει μαζί του τα εκατομμύρια των εξαθλιωμένων Τούρκων χωρικών, ασχημονεί κατά της Ιστορίας; Το γνωρίζει, αλλά αδιαφορεί. Και τον χρησιμοποιεί, συνάμα. Όχι τόσο προς όφελος των πολιτών της, αλλά για τα προσωπικά οφέλη κάποιων πολιτικών, που έτυχε να είναι αυτήν την ιστορική στιγμή ηγέτες της.
Πίσω από την στάση τών πολιτικών τής Δύσης, μπορεί να διακρίνει κανείς και την στάση τού Βατικανού. Χέστηκε και ο Πάπας, ο οποίος «θύμωσε» για την βεβήλωση. Ποια η δύναμή του; Και αν έχει, πώς την χρησιμοποίησε; Επειδή ο Πάπας, οκτακόσια χρόνια μετά, ζήτησε «συγγνώμην» για τα όσα διέπραξαν οι Σταυροφόροι το 1204, πιστεύει κανείς πως ψυχοπονά για την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία; Τα λόγια δεν κοστίζουν και το καλύτερο θέατρο δεν παίζεται στο σανίδι, αλλά στην καθημερινότητα της Ιστορίας.
Για τον Πάπα, ιστορικά, πάντα το μέλημά του (και η επιδίωξή του) ήταν η επανένωση των Εκκλησιών υπό το σκήπτρο του, κάτι που το επεδίωκε διακαώς από το 869 (Σύνοδοι Ρώμης και Κωσταντινουπόλεως). Δεν το κατόρθωσε και κατ’ ουσίαν έστρεψε την πλάτη του στην Ανατολική Εκκλησία, διαδικασία που ολοκληρώθηκε μετά από πέντε αιώνες διαβουλεύσεων. Οριστικά και αμετάκλητα. Αυτή είναι η ιστορική αλήθεια.
Όπως ιστορική αλήθεια αποτελεί το ότι σημαντικές προσωπικότητες της Ορθοδοξίας, προκειμένου να μην υποταχθούν στον χριστιανό Πάπα, δέχονταν την υποταγή στο Ισλάμ τού Μωάμεθ. Κανείς δεν ξέρει ποιος θα ήταν ο ρους τής Ιστορίας, αν είχε συμβεί το αντίθετο. Όμως αυτά είναι χρήσιμα μόνο σε κάποιους που δεν κάνουν επίδειξη της ανοησίας τους και του αναλφαβητισμού τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Την Κωνσταντινούπολη επισκέφθηκα μια και μόνη φορά, πριν δέκα χρόνια. Ήθελα να έχω ζωντανή εικόνα από το θαύμα τού Βυζαντίου, στον χώρο τής Τέχνης, πριν κλείσω τα μάτια μου. Την ιστορική διαδρομή του την ήξερα καλά. Αλλά δεν είχα δει ούτε τα επιτεύγματα της αρχιτεκτονικής, ούτε την αποθέωση της αγιογραφίας. Οι στοχασμοί τού Παναγιώτη Κανελλόπουλου, όχι της Αρβελέρ και άλλων, ήταν η βαθιά πρόκληση για εκείνο το ταξίδι. Δεν μειώνω κανέναν Βυζαντινολόγο, απλά θεωρώ πως η προσέγγιση του Παναγιώτη Κανελλόπουλου είναι περισσότερο δική μου, γιατί, όταν αναφέρεται σε πρόσωπα, δεν παραβλέπει να ρίξει την ματιά του και σ’ αυτό που χαρακτηρίζουμε ως ανθρώπινη υπόσταση.
Ο Ερντογάν, τότε (2010), δεν είχε τόσα πολλά χρόνια στην εξουσία. Όμως οι αφίσες με το πρόσωπό του κυριαρχούσαν παντού. Δεν ήταν προεκλογικές αφίσες. Διαφήμιζαν την αξιοσύνη τού πρωθυπουργού τους, την ισχύ του, το όραμά του.
Ερώτηση (ρητορική): Θυμάται κανένας Έλληνας, αφίσες πρωθυπουργού να στολίζουν δημόσιους χώρους, σε μη προεκλογική περίοδο; Οι Τούρκοι όχι απλά τις ανέχονταν, αλλά καμάρωναν γι’ αυτόν. Αντιπολίτευση; Αντιφρονούντες; Στα λόγια ή πουθενά.
Η δημιουργία τού νέο-Οθωμανικού κράτους είχε ήδη αρχίσει. Ο Κεμάλ, που ήθελε Ευρώπη την Τουρκία, είχε ήδη δεχτεί τα πρώτα πλήγματα. Σ’ ένα εστιατόριο, έτρωγε δίπλα μας μια κυρία. Μαντίλα, αλλά και έντονο μακιγιάζ· χείλια κατακόκκινα. Νύχια (χέρια – πόδια), βαμμένα στην τελευταία λέξη τής μόδας. Υπέθεσα πως και τα εσώρουχά της θα ήταν περισσότερο προκλητικά από Γαλλίδας ή Σουηδέζας. Αλλά η μαντίλα εκεί. Μετά απ’ αυτήν την εικόνα, έγινα περισσότερο παρατηρητικός. Τα σημάδια για επιστροφή στην Ισλαμοποίηση εμφανίζονταν παντού. Το ότι οι απλοί Τούρκοι μάς ένιωθαν σαν «αδελφούς» έβγαζε μάτι πως ήταν κοροϊδία.
Πάμε παρακάτω: Στους συνταξιδιώτες.
Εκτός από μένα και τον σύγγραμβρό μου, παθιασμένο ερευνητή/μελετητή τής Ιστορίας, για τους υπόλοιπους η αγωνία επικεντρωνόταν στο να βγουν φωτογραφία με τον Πατριάρχη, στο να αγοράσουν δερμάτινα. Ναι, ήθελαν να δουν την Αγία Σοφία και εκδήλωσαν το δέος τους μέσα στον ναό, θαύμασαν την Βασιλική Κνιστέρνα και όλα τα μνημεία τής Ορθοδοξίας, αλλά μέχρι εκεί. Γνώσεις για το τι έβλεπαν δεν υπήρχαν και δέχονταν ασυζητητί όσα έλεγε η, μάλλον ημιμαθής ή κατευθυνόμενη, ξεναγός.
Αυτή η έλλειψη γνώσεων είναι που δημιουργεί πολλές από τις αντιδράσεις σήμερα, οι οποίες μου προκαλούν γέλιο, αλλά και οργή, συνάμα. Ένα ευρύ φάσμα ατόμων εμφανίζεται να λέει την ανοησία του. Από τον λαϊκίζοντα Βελόπουλο ως το ερπετό που λέγεται Καρανίκας, ο οποίος και εκφράζει έναν πρώην πρωθυπουργό (οι ανόητοι της Σορβόννης δεν φρόντισαν να τον έχουν στη θέση τής Αρβελέρ), χιλιάδες ‘‘Ελληναράδες’’, ‘‘βυζαντινολόγοι’’, διεθνιστικά σκουπίδια, εξαπολύουν τις ανοησίες και τις χυδαιότητές τους σ’ ένα θέμα που πληγώνει τον παγκόσμιο Πολιτισμό.
Άμε κυρά μου να φτιάξεις τα νύχια σου και να βγάζεις τον μπούστο σου στο φέις μπουκ, άμε κι εσύ μάγκα στα τσιπουράδικα να δείξεις τον αντρισμό σου και αφήστε σε άλλους την οργή και την θλίψη, για όσα συμβαίνουν στην γειτονική χώρα. Το μόνο χρέος που μπορεί να σε λυτρώσει είναι να δώσεις 12 ευρώ και ν’ αγοράσεις το «Γιατί το Βυζάντιο» της Αρβελέρ, και να το διαβάσεις από την αρχή μέχρι το τέλος και μετά να το βουλώσεις. Και πρόσεξε: Δεν σου μιλώ για Βασίλιεφ, Ράνσιμαν, Χιουζ, Καραμπελιά και άλλους ογκόλιθους, δικούς μας. Αυτούς, για να τους διαβάσεις, θέλεις δέκα ζωές και κάποιες χιλιάδες ευρώ.
Όμως, ο ναός τής Αγίας Σοφίας, είτε επανέλθει στο παλαιότερο καθεστώς, είτε στις συνθήκες τού Βυζαντίου, είτε μετατραπεί σε τζαμί, είτε γίνει κλαμπ, θα μένει για τους μελετητές και τους κατέχοντες Ιστορία και Ιστορία τής Τέχνης ως Ναός τής Αγίας Σοφίας, το αντιπροσωπευτικότερο δείγμα τής Βυζαντινής Αρχιτεκτονικής, που η μετατροπή του θα δείχνει το μέγεθος της αμορφωσιάς και της βαρβαρότητας των Τούρκων και όχι απλώς του Ερντογάν. Γιατί, όλοι αυτοί που θα συρρέουν στην Αγία Σοφία για να προσευχηθούν στον Αλάχ, θα είναι ο καθένας και ένας Ερντογάν, που δεν θα ντρέπονται που λατρεύουν τον Θεό τους σε μια ξένη εκκλησία, που οι ίδιοι προσπάθησαν ν’ αντιγράψουν, αλλά υπήρξαν ανίκανοι για κάτι τέτοιο και το ξέρουν.
Ξέρει ο Τούρκος ότι με τον Πολιτισμό δεν συναντήθηκε ποτέ, όπως ξέρει ο Γερμανός, από την χαραυγή τού 20ου αιώνα και μετά, ότι δεν συναντήθηκε ποτέ με τον Ανθρωπισμό. Όπως τον Γερμανό θα τον σημαδεύει και θα τον συνοδεύει το Ολοκαύτωμα, έτσι και τον Τούρκο η βεβήλωση της Αγίας Σοφίας.
Για τον Γερμανό, που εκφράζεται μέσω της Μέρκελ, το θέμα τής Αγίας Σοφίας είναι Πολιτιστικό και όχι Πολιτικό, όπως δήλωσε η «εγγονή» του Χίτλερ. Μα πώς μπορείς να ξεχωρίσεις αυτά τα δυο;
Το Πολιτικό Ον χαρακτηρίζεται από τον πολιτισμό του. Χωρίς Πολιτισμό πέφτεις στους βόθρους τού ολοκληρωτισμού. Δημιουργείς Άουσβιτς, δημιουργείς Γκουλάγκ. Αφαιρείς από την ζωή την αξία της και την σκοτώνεις ασύστολα και ξεδιάντροπα. Πολιτισμός και δολοφονίες δεν πάνε μαζί, ακόμα και αν σε λένε Σαρτρ ή Χάιντεγκερ. Βέβαια, αν σε λένε Χίτλερ, Στάλιν ή Ερντογάν, τα πράγματα αλλάζουν. Συν-τρως και συν-πίνεις με τον αγράμματο αρκουδιάρη Τραμπ, απ’ ευθείας απόγονο Άγγλων βαρυποινιτών, που τους ξεφορτώθηκε η πατρίδα τους κάπου τριακόσια και πλέον χρόνια πριν.
Σταματώ εδώ, θυμωμένος. Δεν μπήκα καν σε θέματα Πίστης. Σε άλλο σημείωμα αυτά…
Άγγελος Πετρουλάκης
Διακοπή ποτίσματος στην Ιτέα (3 εικοσιτετράωρα)
