Το έθιμο του Λαζάρου στα χωριά της Καρδίτσας

Ὁ ελληνικός λαός συνηθίζει να γιορτάζει τα γεγονότα, πού στιγμάτισαν την ιστορία του και είναι συνυφασμένα με την θρησκευτική του παράδοση.
Κάθε εποχή και κάθε μήνας ξεχωρίζει λόγω κάποιας εθνικής ή θρησκευτικής γιορτής, όπως τα Χριστούγεννα, ἡ Πρωτοχρονιά, τα Φώτα και μετά οι Αποκριές, ὁ εορτασμός της Ελληνικής Επανάστασης και του Ευαγγελισμού, το Πάσχα και στην συνέχεια πολλές ακόμη γιορτές. Μία απὸ αυτὲς τις γιορτές είναι και το έθιμο του Λαζάρου, που γιορτάζεται την Πέμπτη και το Σάββατο, πριν από την Κυριακή των Βαΐων.
Ἡ ημέρα αυτὴ είναι έντονα συνδεδεμένη με την Ανάσταση ως γεγονός και ουσιαστικά με αυτήν προεορτάζεται η Ανάσταση του Κυρίου. Ὁ Λάζαρος, στενός φίλος του Ἰησού, απὸ την Βηθανία είναι βαριά άρρωστος. Οι δύο αδελφές του, η Μάρθα και η Μαρία, έχουν ειδοποιήσει τον Χριστό, αλλά εκείνος φτάνει 4 μέρες μετά τον θάνατό του και ὁ νεκρός έχει ήδη τοποθετηθεί σε τάφο. Εκείνη την εποχή συνήθιζαν, στην περιοχή της Ιουδαίος, να θάβουν τους νεκρούς σε βραχώδη ορύγματα και να καλύπτουν την είσοδο με έναν ογκόλιθο. Ὁ Ἰησους ζητά να απομακρύνουν την πέτρα απὸ τον τάφο, προσεύχεται στον Πατέρα Του ζητώντας Του δύναμη και μπροστά σε όσους ήταν παρόντες λέει: «Λάζαρε, δεῦρο ἔξω». Τότε ὁ νεκρός σηκώθηκε και η ζωή επανήλθε στις φλέβες του.
Ὁ Λάζαρος, ζωντανό θαύμα της μεγαλοδυναμίας του Κυρίου, κυνηγήθηκε απὸ τους Ιουδαίους αρχιερείς και κατέληξε στην Κύπρο, όπου και χειροτονήθηκε επίσκοπος από τους Αποστόλους, στην πόλη Κίτιο, την σημερινή Λάρνακα. Πέθανε δε, τὸ 63 μ.Χ. Τμήμα του ιερού λειψάνου του μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη απὸ τον αυτοκράτορα Λέοντα στον Σοφὸ γύρω στα 900 μ.Χ. και τοποθετήθηκε σε νεοϊδρυθείσα μονή. Ὁ ίδιος έχτισε και ναό για τον άγιο στην Λάρνακα, όπου παρέμεινε το υπόλοιπο μέρος του λειψάνου του.
Εις ανάμνησιν αὐτού τού θαύματος, λοιπόν, ὁ λαός έχει καθιερώσει κάποια έθιμα.
Παλαιότερα, η μέρα αυτή εορταζόταν σε πολλές περιοχές της χώρας μας. Σήμερα, αυτὸ γίνεται σε λιγότερες, σε κάθε τόπο όμως με λιγότερες ή περισσότερες παραλλαγές.

Το έθιμο του Λαζάρου αποτελεί άγραφο θεσμό και στα χωριά της Καρδίτσας.

Την μέρα μάλιστα που τελείται το έθιμο, δηλαδή το πρωὶ της Πέμπτης πριν την Κυριακή των Βαΐων, τα κορίτσια του δημοτικού, οἱ ‘λαζαρίνες’, δεν πηγαίνουν στο σχολείο και έχει καθιερωθεί, εκείνη την ημέρα, τα αγόρια να πηγαίνουν πάντα εκδρομή. Οι μικρές ‘λαζαρίνες’ πηγαίνουν απὸ σπίτι σε σπίτι, με ένα καλάθι στολισμένο με λουλούδια και τραγουδούν τον Λάζαρο. Στα χωριά του νομού αὐτό γίνεται το Σάββατο, ανήμερα της γιορτής του αγίου.

Την προηγούμενη μέρα, οι κοπέλες μαζί με τις μητέρες τους μαζεύουν σπαθιά, δηλαδή μακριά λογχόσχημα φύλλα και λουλούδια. Στα παλιά τὰ χρόνια τα κορίτσια μάζευαν αγριολούλουδα απὸ τα χωράφια, αργότερα άνθη απὸ τους κήπους τους και σήμερα, όσοι δεν διαθέτουν κήπο, καταφεύγουν στα ανθοπωλεία.
Μαζεύονται λοιπόν οι γυναίκες και δένουν φύλλο-φύλλο με κλωστή τα σπαθιά σε μικρά καλάθια, ένα για κάθε παιδί, έτσι ώστε να καλυφθεί περιμετρικά όλη η επιφάνειά του. Στην συνέχεια τα στολίζουν με τα λουλούδια τους.

Στο εσωτερικό τοποθετούν χλωρά χορταράκια και ένα αυγό, ώστε το καλάθι να μην είναι άδειο. Ἀφού ετοιμάσουν το καλάθι, το κρεμάνε κάπου ψηλά, έξω απὸ το σπίτι, για να διατηρηθεί.
Το πρωὶ της Πέμπτης τα κορίτσια συγκεντρώνονται σε παρέες, δύο ή τρεις μαζί και ξεκινούν. Πηγαίνουν απὸ σπίτι σε σπίτι, πρώτα στους δικούς τους και έπειτα σε άλλους και τραγουδούν τον «Λάζαρο». Στα χωριά περνούν απὸ όλα τα σπίτια.

Στο χωριό Μαγούλα τοῦ νομού Καρδίτσας μιὰ ηλικιωμένη, θυμάται το τραγούδι που έλεγε εκείνη:

Καλῶς μᾶς ἦρθε ὁ Λάζαρος
φέτο καὶ τοῦ χρόνου
κι ἡ Πασχαλιά χαρούμενη
καὶ καλοκαρδισμένη
μὲ νίτσια1, μὲ τριαντάφυλλα
μὲ δροσερὰ λουλούδια.

Ἄν ὑπῆρχαν ἀρραβωνιασμένοι στὸ σπίτι ποὺ τραγουδούσαν, προσέθεταν καὶ τὸ ἐξῆς:

Σ’ αὐτὸ τὸ σπίτι πού ‘ρθαμε
πέτρα νὰ μὴ ραγίσει
κι ο νοικοκύρης του σπιτιού
χίλια χρόνια να ζήσει

Αργότερα, όπως αναφέρει η κόρη της ηλικιωμένης, το τραγούδι ήταν το ακόλουθο, το ὁποιο εξακολουθεί να τραγουδιέται σε χωριά του νομού:

Σήκω Λάζαρε καὶ μὴν κοιμᾶσαι
ἦρθε η μάνα σου ἀπὸ τὴν Πόλη
σ’ ἔφερε χαρτὶ καὶ κομπολόι,
γράψε Θόδωρε γράψε Δημήτρη
γράψε λεμονιά καὶ κυπαρίσσι.
Καὶ τοῦ χρόνου!

Αν στο σπίτι υπήρχε κοπέλα της παντρειάς, τότε συνέχιζαν:

Νιδώ μαντήλια κρέμουνται
νιδώ μαντήλια σιῶνται
νιδώ ‘χουν κόρη γιὰ παντρειά,
θέλουν νὰ τὴν παντρέψουν.
Τὴν τάζουν για το βασιλιὰ
Τὴν τάζουν για τὸ ρήγα.
Δὲ θέλει αὐτὴ τὸ βασιλιά
δὲ θέλει αὐτὴ το ρήγα,
μον’ θέλει τὸ ἀρχοντόπουλο
μὲ τὶς πολλὲς παράδες.

Σήμερα, στην πόλη της Καρδίτσας, το τραγούδι είναι το παρακάτω:

Εἰς τὴν πόλη Βηθανία
κλαίει ἡ Μάρθα κι ἡ Μαρία.
Κλαῖνε γιὰ τὸν ἀδερφό τους
ποὺ τὸν εἶχαν καρδιακό τους.
Πὲς μας Λάζαρε τὶ εἶδες
εἰς τὴν Πόλη ποὺ ἐπῆγες;
Εἴδα φόβους, εἴδα τρόμους
εἴδα βάσανα καὶ πόνους.
Δῶστε μου λίγο νεράκι,
νὰ ξεπλύνω τὸ φαρμάκι.
Καὶ τοῦ χρόνου!

Επίσης σε χωριά του Νομού τα κορίτσια τραγουδούν το τραγούδι:

Ἦρθε ὁ Λάζαρος, ἦρθαν τὰ Βάγια,
ἦρθε ἡ Κυριακὴ ποὺ τρῶν᾿ τὰ ψάρια.
Σήκω Λάζαρε καὶ μὴν κοιμᾶσαι,
ἦρθε ἡ μάνα σου ἀπὸ τὴν πόλη,
σοῦ ῾φέρε χαρτὶ καὶ κομπολόι.
Οι κοτούλες σας αβγά γεννούνε,
δώστε μας και μας να σας χαρούμε.

Μετά το τραγούδι, κάθε νοικοκυρά έδινε κάτι στο κορίτσι, συνήθως ξερά σύκα, καραμέλες και ξυλοκέρατα. Το πιο καλό δώρο όμως, ήταν πάντα τα αυγά, που κυρίως προσέφεραν στις ορφανὲς κοπέλες. Σήμερα οι κοπέλες λαμβάνουν, κυρίως, χρήματα και σε λιγότερες περιπτώσεις αυγά, για να τα βάψουν οι μητέρες τους την Μ. Πέμπτη. Ανάμεσα στα κορίτσια υπάρχει άτυπος διαγωνισμός για το πιο ωραία στολισμένο καλάθι και για το ποια θα μαζέψει τα περισσότερα δώρα και λεφτά.
Το έθιμο αυτὸ συνεχίζεται απὸ γενιά σε γενιά εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Θετικό ειναι πὼς όλο και περισσότερος κόσμος ψάχνει και ἀναζητά παλιές συνήθειες, που μεταλαμπαδεύονται και στις νεότερες γενιές. Τις τελευταίες δεκαετίες γίνεται μεγάλη προσπάθεια για την αναβίωση ηθών και εθίμων του τόπου μας, κίνηση που αποδεικνύει την
σπουδαιότητα, που αποδίδει ένας λαὸς στην παράδοσή του, ως θεμέλιο για την επιβίωση του στον χρόνο.
Συγκεκριμένα, με το έθιμο του Λαζάρου φαίνεται η πίστη των Ελλήνων στην μεγαλοσύνη του Κυρίου και το θαύμα της Ανάστασης. Έτσι, προετοιμάζονται καλύτερα για την Μ. Εβδομάδα και την Ανάσταση του Χριστού, που ακολουθεί.

Κακαρίμπα Χρυσούλα 
Ἱστορικός Ἀρχαιολόγος
πηγή: ellinwnparadosi.blogspot.gr