Χρόνια πολλά πατρίδα!!!

Χρόνια πολλά πατρίδα!!!
Έχω μια πατρίδα
Μέσα στην καρδιά μου
Μια μικρή καρδιά,
Έχω μια πατρίδα,
ιδρωμένη από τον μόχθο της
ανθισμένη με Χριστούγεννα και Πασχαλιές
Χωράφια σαν ολάνοιχτα τετράδια,
ποτάμια, τα βαθιά λιμάνια του καημού μας
Νίκος Παπάς, Τρικαλινός ποιητής.

Ο Ενιπέας, ο Θεσσαλικός, διαχωρισμένος για λίγο στα δύο, ίσα-ίσα, να περιλάβει το χωριό μας και τον Ηλιά, και από κοντά το Φύλλο, την Συκεώνα, τον Πέτρινο, την Αστρίτσα και το Μικρό Βουνό στην φροντίδα του.
Κι όμως είναι εκεί, σαν κάτι να περιμένει, μιλάω για αυτή την ορθογώνια, γερμένη, τσιμεντένια κατασκευή που μέρος της στέκει όρθια και μέρος της έχει πέσει στα νερό και γυρίζω (50) χρόνια πίσω, πριν τον αναδασμό, για τον πρώτη μου ηλιόλαμπρη ανατολή δίπλα στα ουρανοθέμελα του κάμπου και την πρώτη μου συνειδητοποιημένη μυρωδιά βαμβακιού. Ο τεχνητός φράχτης συγκράτησης των νερών προβάλλει απ τον χρόνο, εντυπωσιακός, με το νερό να έχει εκείνο το ιδιαίτερο βαθύ πράσινο-λαδί χρώμα. Το νερό υπερπηδά με ένταση και κάποια ορμή το φράγμα, με θόρυβο αξέχαστο και κελαρυστό και την βλάστηση ήρεμη, ποταμίσια, σαν τα μέτρα του κάμπου.
Είναι το πεσμένο φραγματάκι στα αριστερά της γέφυρας μετά τον Ηλιά για το Μικρό Βουνό στα Λιακατούρια!
Και στέκονται τα μηχανήματα έργου εκεί, στο χωριό Ηλιά, δίπλα στο Υδραγωγείο, σαν είχαν τελειώσει το έργο τους, πότε έφυγαν δεν ξέρω, θα ήθελα όμως πολύ να μάθαινα για το έργο της εκτροπής του Ενιπέα και τα αποστραγγιστικά έργα.
Και άρχισα να ρωτάω και κάτι άρχισα να μαθαίνω, όπως ότι η διάνοιξη άρχισε με τρεις μεγάλες φαγάνες. Αρχικά τα έργα άρχισαν στο τμήμα Κεραμίδι-Βλοχός το 1949 (πληροφορίες συντοπίτη μας υπερήλικα από τον Πέτρινο με αετίσια ματιά και τσαχπινιά στο βλέμμα), η άλλη βορειοδυτικά του Πέτρινου και η τελευταία από τον Γκιόλη.
Επίσης, μετά το γεφύρι στα Λιακατούρια στην αριστερή πλευρά είχαν παραμείνει μερικά βαριά μηχανήματα του έργου, για χρόνια μετά την διάνοιξη, ήταν της γερμανικής εταιρείας KRUPP, η δε εταιρεία έδινε κάποιο ενοίκιο και εν τέλει πουλήθηκαν τμηματικά για σκράπ (παλιοσίδερα).
Το συνολικό έργο προφανώς εξελίχθηκε σταδιακά, παλαιότεροι θυμούνται ότι στα 1955 δούλευαν συγχωριανοί μας στο έργο και ότι γύρω στο 1960, έμεινε στο χωριό μας, μηχανικός ή οδηγός, "φαγανιάρη" τον αποκαλούσαν στις καθημερινές τους προσφωνήσεις και έμεινε κοντά στον Άγιο Αθανάσιο. Με κάθε επιφύλαξη, το έργο πρέπει να άρχισε στις αρχές της δεκαετίας του 1950 και το πιθανότερο να τελείωσε τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1960.
Η ελονοσία θέριζε με τα λιμνάζοντα νερά, έχει μείνει περιοχή, με το τοπωνύμιο Βάλτια του αγροκτήματος του χωριού μας, ως ακριβής πραγματικότητα της τότε εποχής.
Παραθέτω μία από τις περιγραφές και τις αναμνήσεις της μητέρας μου και μιας αγαπητής γειτόνισσας.
"Εκεί λοιπόν στα Λιακατούρια υπήρχε ένα κτήμα μεγάλο, διακόσια με τριακόσια στρέμματα, που κρατούσε νερά, ήταν βαρκώδες, λασπερό, υγρό, το όργωναν με βόδια, με μεγάλη δυσκολία και καθώς ήταν βαρκώδες το έδαφος, το χώμα έβγαινε μονοκόμματο σε μεγάλες "μπλάνες".
Το κτήμα αυτό ήταν ανάμεσα σε δύο μεγάλα αυλάκια με νερό που ερχόταν από το γκιόλη (πηγή στα τούρκικα) με πλάτος το πολύ 4 μέτρα και βάθος 2 μέτρα. Το πρώτο αυλάκι ήταν περίπου πριν το ανάχωμα, υπήρχε καλντερίμι με πέτρες και σε απόσταση 150 με 200 μέτρα, υπήρχε και άλλο αυλάκι. Στα δύο αυτά αυλάκια υπήρχαν γεφυράκια με μαδέρια, απλές κατασκευές, που συχνά σάπιζαν και έσπαζαν. Σύνηθες φαινόμενο τα ατυχήματα, να βουλιάζουν τα κάρα ή όπως έσπαγαν το μαδέρια στο πρόχειρο γεφυράκι που προανέφερα, να σφηνώνουν οι ρόδες των κάρων ή άλλη ανάμνηση αυτή, όταν πνίγηκαν οι κότες τους που είχαν για πούλημα, στην διαδρομή τους για το παζάρι της Λάρισας όταν υπερχείλισε κάποιο ρέμα. Σημειώνω και τούτο, προφανώς εδώ ή και νοτιότερα στον Γκιόλη να ψάρευαν τις ονομαστές καραβίδες που όλοι έχουμε ακούσει σχετικές ιστορίες.
Συνεχίζοντας την μικρή μου έρευνα, παραθέτω μερικά στοιχεία απ το διαδίκτυο, από την ιστοσελίδα ΥΠΕΘΕ, Παγκόσμια ημέρα κατά της Ελονοσίας και η Θεσσαλία.
1.Η μελέτη της εταιρείας Μπουτ προέβλεπε να εκτελεστούν στον Νομό Τρικάλων έργα υδραυλικά και έργα αρδευτικά συνολικής δαπάνης 102.851.700 δρχ.(Εφημερίδα Θάρρος 10-7-1937).
Η διευθέτηση των ποταμών Πηνειού, Ληθαίου, Παμίσου (Μπλιούρη), Καράμπαλη, Ενιπέα, Φαρσαλίτη, Σοφαδίτη, Νεοχωρίτη και Αλή Φακά και η αποξηρανση του μεγάλου έλους της Βούλας θα προστάτευαν, όπως μας πληροφορεί η εφ. Θάρρος, 700.000 στρέμματα γης. Συνολικά υπολογιζόταν ότι, μετά το πέρας των έργων, θα υπήρχε ωφέλεια 1.100.000 στρεμμάτων. Από αυτά τα 535.000 στρέμματα κατακλύζονται από την υπερχείλιση των ποταμών, τα 65.000 ήταν έλη και τα 500.000 στρέμματα υφίσταντο ζημιές από την εκροή των λόφων και δεν αποστραγγίζονταν εύκολα.(Θάρρος εφ, 9-07-1937).
2.Στοιχεία για τα έργα του Ενιπέα και την εταιρεία KRUPP δεν εντόπισα.
Αρχείο για τα έργα της τότε εποχής θα υπάρχουν ενδεχομένως σε φορείς της περιοχής μας.
3.Μερικές σχετικές ακόμη αναφορές για την περιοχή μας.
α.Από την Ανάβρα ως το Γραμματικό και την μακρινή Συκεώνα ένα ατελείωτο έλος ανέκοπτε χειμώνα και Άνοιξη την επικοινωνία.
β.Οι εκτάσεις της περιοχής “Τιτανίου”, Κουρτίκι, Βλοχός, Ιτέα, Κοσκινά, Μακυχώρι, Παλαμάς, τον περισσότερο καιρό του χρόνου ήταν βαθιά βυθισμένες στα βροχόνερα.
Ή ελονοσία εκτεταμένη σ όλο τον πεδινό χώρο αποτελούσε την μόνιμη μάστιγα και η πανδημία του τύφου, της πανώλης και το μόνιμο φαινόμενο της πείνας, εξολόθρευαν τους ατυχείς γεωργούς του κάμπου.
Από χειρόγραφα των Μονών Βαρλαάμ των Μετεώρων και της Μονής Ρεντίνας, προχωρώντας σε πιο παρωχημένες εποχές η κατάσταση ήταν ακόμη πιο δραματική.
....σημειώνω μόνο την αναφορά για την περιοχή μας του έτους 1742.
Νέα σιτοδεία φοβερά εμάστισε την Θεσσαλία. Εισέβαλλε φρικώδης πανώλης, ήτις θέρισε κυριολεκτικώς τους κατοίκους της Θεσσαλίας και ηφάνισε τους προ τριών εκατονταετιών επικοισθέντας Κονιάρους, εις τα χωρία Ορφανά, Μεσαλάρι, Τεκελή, Χαντζόμπαση, στην θέσιν των οποίων ενοικήσθησαν αυτόχθονες Χριστιανοί.

Ευχαριστώ για την υπομονή σας με την ελπίδα μαζί να μάθουμε περισσότερα.

Σοφία Νοτοπούλου