Ο μεγαλύτερος κάμπος της χώρας μας, ο κάμπος της Θεσσαλίας, το καμάρι μας, ο σιτοβολώνας, ο κάμπος που μας χόρτασε ψωμάκι, δεν υπάρχει πια όπως τον ήξερες, άλλαξε μορφή, μας άφησε.
Και για να παραφράσω τον ποιητή:
"Τον κάμπο που εγνώριζες γρήγορα να ξεχάσεις, διαβάτη αποσπερνέ".
Οι τελευταίες βροχοπτώσεις στις 18/9/20 άλλαξαν την μορφή του, τον έκαναν αφιλόξενο, τον κοιτάζεις και σε πιάνει το παράπονο.
Μα είναι αυτός ο κάμπος που ήξερα;
Είναι δυνατόν!
Τα αντιπλημμυρικά και στραγγιστικά έργα στον Θεσσαλικό κάμπου έγιναν τη δεκαετία του ΄50.
Ήλθαν κάτι τεράστιες φαγάνες με κάτι τεράστιους κουβάδες και άρχισαν να σκάβουν, στην αρχή στα μέρη που λίμναζε το νερό και στη συνέχεια κατά μήκος των ποταμών πότε από τη μια μεριά και πότε και από τις δυο. Κατά κάποιο τρόπο έβαζαν τα ποτάμια σε καλούπια, τα περιόριζαν, σαν να τους έλεγαν: Εσύ Ενιπέα ποταμέ, θα «κινείσαι» μεταξύ των αναχωμάτων αυτών που κάμνω και από τις δυο μεριές σου, παραπέρα δεν θα πηγαίνεις. Όπου από την μία μεριά σου δεν σου φκιάνω ανάχωμα μπορείς να απλώνεσαι όσο θέλεις, έχεις το ελεύθερο. Όπως π.χ. εκεί στον Πέτρινο Καρδίτσας από τη δεξιά σου μεριά δεν θα κάνω ανάχωμα και μπορείς να απλώνεσαι όσο σου κάνει γούστο.
Αυτές τις ζώνες που άφησαν κατά μήκος των ποταμών τις ονόμασαν «ζώνες πλημμυρών» και σκοπό είχαν και έχουν, εφόσον βέβαια αποκατασταθούν, να αφήνουν χώρο για το πλημμυρικό νερό να απλώνεται γύρω από το ποτάμι και να μην κάνει ζημιές στα χωράφια και σε κατοικημένες περιοχές, όπως δυστυχώς τώρα.
Βέβαια, τόσο το βάθος της κοίτης των ποταμών όσο και το ύψος των αναχωμάτων υπήρξαν αντικείμενο μελετών με βάση κυρίως τα μετεωρολογικά δεδομένα και τη μορφολογία του εδάφους. Από τα μετεωρολογικά δεδομένα έλαβαν υπόψη το ύψος βροχής μιας μεγάλης σειράς δεδομένων και οι παραδοχές που υιοθέτησαν ήταν αυτές των ακραίων περιπτώσεων, ώστε να καλύψουν και τις ποιο έντονες.
Τα έργα κράτησαν κάποια χρόνια , δεν γνωρίζω πότε ακριβώς ολοκληρώθηκαν, αλλά όταν ολοκληρώθηκαν ο κάμπος ανάσανε, έπαψε να έχει βαλτονέρια παντού, έγινε καλλιεργήσιμος.
Τότε και στον Πέτρινο έσπειραν σιτάρια στον κάμπο. Μέχρι τότε το μόνο καρπό που έδιναν τα χωράφια ήταν το χορτάρι της Μάνας Γης. Τίποτα άλλο. Με λίγα λόγια οι γεωργοί ξαναγεννήθηκαν, γελούσαν και τα μουστάκια τους.
Τότε είναι που δημιουργήθηκε και μια νέα υπηρεσία, η Υπηρεσία Εγγείων Βελτιώσεων{ΥΕΒ} να επιβλέπει, να συντηρεί και να επεκτείνει, όπου απαιτείται, τα έργα αυτά ή ακόμη και να τα ανανεώνει. Βλέπετε η διάρκεια των έργων αυτών, όπως και όλων των ανθρώπινων κατασκευασμάτων, έχει ημερομηνία λήξεως, την οποία δεν πρέπει να ξεχνάμε.
Η Υπηρεσία συστήθηκε με το νόμο 3881/1958 και την στελέχωσε με ειδικούς επιστήμονες και εξειδικευμένους τεχνίτες (γεωπόνους, πολιτικούς μηχανικούς, μηχανολόγους μηχανικούς, ηλεκτρολόγους μηχανικούς, τοπογράφους μηχανικούς, γεωλόγους, χειριστές βαρέων μηχανημάτων έργων, γεωτρυπανιστές, διοικητικούς κλπ), την εφοδίασε με σειρά μηχανημάτων (φαγάνες, εκσκαφείς, μπουλτόζες, σκρέιπερ, φορτηγά αυτοκίνητα, γεωτρύπανα περιστροφικά, γεωτρύπανα κρουστικά, φορτηγά διαφόρων χρήσεων, αυτοκίνητα άλλα κλπ), παράλληλα συστήθηκαν και τοπικοί οργανισμοί εγγείων βελτιώσεων (ΤΟΕΒ) για να λειτουργούν και συντηρούν τα αρδευτικά δίκτυα. Το σχήμα αυτό λειτούργησε με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ΄80 και πρόσφερε έργο σημαντικό στον τόπο. Και θα αναφέρω ένα παράδειγμα: όσο λειτουργούσε η Υπηρεσία με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια ένα γεωτρύπανο έκανε κατά μέσο όρο 55 γεωτρήσεις το χρόνο, μετά που περιήλθε στο δημόσιο οι γεωτρήσεις έγιναν δώδεκα κατά μέσο όρο. Στη συνέχεια το προσωπικό μονιμοποιήθηκε, οι αποδόσεις άρχισαν να πέφτουν κατακόρυφα μέχρι που καταργήθηκε και τα έργα έμειναν σχεδόν στην τύχη τους. Βέβαια οι αρμοδιότητες περιήλθαν στους Δήμους και στις Περιφέρειες. Ξεφορτώθηκε το Κράτος τις ευθύνες, τις φόρτωσε σε υπηρεσίες που δεν γνώριζαν το αντικείμενο και τα προβλήματα δεν άργησαν να έλθουν.
Αστοχίες; Συμφέροντα;
Άλλοι λόγοι;
Δεν γνωρίζω, είναι θέμα των αρμόδιων «που τα ξέρουν όλα».
Τα ποτάμια δεν γνωρίζουν από ανθρώπινα σύνορα. Ξεκινούν από κάποιον ορεινό όγκο και στη συνέχεια ακολουθώντας τη μορφολογία του εδάφους, αυτό που λέμε φυσικό αποδέκτη, φθάνουν στη θάλασσα. Εκεί καταλήγουν όλα επί γης…
Απεναντίας οι χείμαρροι και τα ρέματα περιορίζονται στις πλαγιές των βουνών και σβήνουν στο πρώτο ποτάμι που θα ανταμώσουν.
Το τμήμα των ρεμάτων που βρίσκεται σε δασική περιοχή κατά κανόνα ανήκει στη Δασική Υπηρεσία, η οποία είναι και υπεύθυνη για τη διευθέτηση , δηλαδή την τιθάσευση των πλημμυρικών νερών. Παλιότερα οι Υπηρεσίες αυτές είχαν και σχετικό πρόγραμμα, το πρόγραμμα «διευθέτηση χειμάρρων», το οποίο χρηματοδοτούνταν από το πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων.
Και για να γίνω συγκεκριμένος, ας παρακολουθήσουμε την πορεία ενός ποταμού του Θεσσαλικού Κάμπου, του Ενιπέα, που στο διάβα του έπνιξε το χωριό Υπέρια του νομού Λάρισας και τα χωριά Ορφανά και Φύλλο του νομού Καρδίτσας , όλες τις βαμβακοφυτείες , καλαμπόκια και λοιπές καλλιέργειες που του στάθηκαν εμπόδιο , κατέστρεψε υποδομές και ό,τι τυχόν συνάντησε και όλα αυτά με κάποια επιφύλαξη. ..
Ο Ενιπέας ξεκινάει από τις βόρειες πλευρές της Όθρυος , που κατά το μεγαλύτερο μέρος ανήκει στο Νομό Φθιώτιδος, μπαίνει στην Επαρχία Φαρσάλων, μετά περνάει από χωριά του Δήμου Σοφάδων, διασχίζει την περιοχή το Δήμου Παλαμά και χύνεται στον Πηνειό Ποταμό. Δηλαδή το ποτάμι αυτό μπορεί να χαρακτηριστεί τόσο διαδημοτικό όσο και διανομαρχιακό, αφού ξεκινάει από την Όθρυ, μπαίνει στο Νομό Λάρισας , στη συνέχεια Καρδίτσας, ακολούθως στο νομό Τρικάλων όπου ενώνεται με τον Πηνειό κάπου εκεί στο Κεραμίδι και καταλήγει στη Θάλασσα.
Η επισήμανση αυτή έχει να κάνει με την αρμοδιότητα των αρχών από τις περιοχές των οποίων διέρχεται το ποτάμι. Και οι αρχές αυτές είναι περισσότερες από μία ή ακόμη και δύο , με άλλα λόγια προκύπτει πρόβλημα κατανομής ευθυνών, μια που διαδημοτικό θεσμοθετημένο όργανο δεν υπάρχει για να αναλάβει τις ευθύνες, οπότε μοιραία καταλήγουμε στην Περιφέρεια, την μόνη Υπηρεσία που καλύπτει όλο τον κάμπο. Με απλά λόγια το κύριο βάρος της συντήρησης της κοίτης του ποταμού Ενιπέα πέφτει στην Περιφέρεια Θεσσαλίας και στα αρμόδια όργανά της. Έλα, όμως, που και η Περιφέρεια, όπως και οι Δήμοι, δεν έχει αρμόδια υπηρεσία- κατάλληλα στελεχωμένη για να παρακολουθεί όλα τα αντιπλημμυρικά, τα στραγγιστικά και άλλα σχετικά έργα , με συνέπεια τα έργα να συντηρούνται ανεπαρκώς και πάντως όχι στο βαθμό που απαιτείται.
Συνηθίζω από 18-9-20 που συνέβησαν οι καταστροφικές πλημμύρες , να ενημερώνουμε, όσο αφορά τα του κάμπου, από το κανάλι «ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΤV», μια που το κανάλι αυτό είναι ποιο κοντά στα γεγονότα και κατά τεκμήριο περισσότερο ενημερωμένο. Σε μια από τις ενημερωτικές του εκπομπές , μάλλον κατά τις βραδυνές ώρες της 25-9-20, άκουσα τον εκφωνητή να λέγει:
Η Περιφέρεια Θεσσαλίας επιρρίπτει ευθύνες στους Δημάρχους για παραλείψεις και αστοχίες κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους !
Αμέσως ζητεί το λόγο ο πρώην Δήμαρχος της περιοχής Καλιφωνίου Καρδίτσας , του δίδεται, και αναφέρει: επί δημαρχίας μου έγινε φράγμα συγκράτησης των νερών με χρήματα των προγραμμάτων της ΕΕ , υπεραμυνόμενος του έργου του.
Με άλλα λόγια στις καταστροφές συνήθως ό ένας κατηγορεί τον άλλον και άκρη δεν βρίσκει κανείς. Ωστόσο προκύπτει ένα σαφές συμπέρασμα: Δεν υπάρχει Υπηρεσία στην Περιφέρεια Θεσσαλίας κατάλληλα στελεχωμένη, κατά τα πρότυπα της ΥΕΒ που κατάργησαν ανίδεοι πριν από κάποια χρόνια, ώστε να επισημαίνει έγκαιρα τα προβλήματα, να τα διορθώνει και σε περίπτωση ακραίων φαινομένων, όπως πρόσφατα , να γνωρίζει σε ποιες ενέργειες να προβεί, ποια πόρτα να ανοίξει, πού να κατευθύνει τα νερά, ποια αδύνατα σημεία των αναχωμάτων να προσέξει. Επικράτησε σύγχυση σε βαθμό πανικού
Ανεύθυνες πληροφορίες λένε ότι έφθασαν σε σημείο να καταστρέψουν ανάχωμα μόνο και μόνο για να αποφευχθεί γενικότερη καταστροφή, που πιθανόν μπορεί να στέκει ως ενέργεια, αλλά δυστυχώς δεν υπάρχει αρμόδιος να μας το πει. Ας ελπίσουμε ότι θα υπάρξει στο μέλλον.-
Και να το επαναλάβω για μια ακόμη φορά: Όλα τα εγγειοβελτιωτικά έργα [ αρδευτικά, στραγγιστικά, αντιπλημμυρικά, κοίτες ποταμών, ρεμάτων και χειμάρρων ] χρειάζονται στενή επίβλεψη και καθαρισμό και επειδή καλύπτουν ευρείες περιοχές μόνο η Περιφέρεια μπορεί να καλύψει την ανάγκη αυτή, εφόσον βέβαια στελεχωθεί κατάλληλα.
Κωνσταντίνος Γαλλής
Ανοίγει και πάλι τις πόρτες του ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ιτέας
